Kerkstraat 19

Dit pand is een van de oudste, nog bestaande middeleeuwse huizen in Arnhem.
Het noord-zuid gerichte deel stamt uit de 14e eeuw: het noordelijke deel is gebouwd in 1354-1358, het zuidelijke deel rond 1368.
De hier haaks op geplaatste vleugel met de trapgevel aan de Kerkstraat is een uitbreiding uit het midden van de 16e eeuw (1547-1583).

Het Presickhaeffs Huys heeft een T-vormige plattegrond met aan drie zijden een trapgevel, twee uit de 14e eeuw en een uit de 16e eeuw.
De trappen van de trapgevel worden bekroond met zogenaamde ezelsruggen plugin-autotooltip__plain plugin-autotooltip_big een ezelsrug is een schuin aflopende afwaterende muurafdekking . De zuidelijke – gepleisterde – trapgevel (die in de richting van de Eusebiuskerk) verkeert nog grotendeels in de oorspronkelijke staat.
De aan de Kerkstraat gelegen trapgevel is in 16e eeuwse renaissancestijl opgetrokken in baksteen en op eenvoudige wijze versierd met banden (zogenaamde speklagen) en blokken natuursteen. Het zeer onregelmatige metselverband in de voorgevel vond men toen nog geen bezwaar.

Op de top van die trapgevel staat een beeld van Eduard van Kuilenburg. Het bestaat uit twee op elkaar gestapelde hoofden. Het bovenste, een kop van een monstertje is afkomstig van een tijdens de oorlog zwaar beschadigde luchtboog van de Eusebiuskerk.

De muren zijn verder verfraaid met tandlijsten, muizetandfriezen, 16e eeuwse muurankers en ontlastingsbogen boven de vensters.
Het kozijn in de noordgevel is een kruiskozijn, de andere vensters hebben schuiframen.

Het huis is toegankelijk door een natuurstenen classicistische poort uit de 17e eeuw (ca. 1640).
Deze poort geeft ook toegang tot een binnenplaats met een 19e eeuwse, gietijzeren stadspomp (deze is ook door de openingen in de tuinmuur te zien). De pomp is van elders in de stad afkomstig; deze en de oude stadspomp bij het Sint-Petersgasthuis zijn de laatste stadspompen van Arnhem.

De kamer links van het poortje is in Lodewijk XV-stijl gedecoreerd, met stucwerk aan het plafond en met een fraai schilderstuk, verbeeldende “Abraham’s Offer”, boven de marmeren schouw.
De trap stamt uit de 17e eeuw.
Het pand heeft indrukwekkende balkenzolders, met korbelen en sleutelstukken.

Het huis is lang de woning geweest van gegoede, machtige burgers van de stad zoals burgemeesters, kanselier, president van het Hof van Gelre, griffier, handelaar.
De eerste namen die we kennen zijn die van Gerloch van Aefferden en van stadsschepen (zeg maar wethouder) Gelis ingen Nulandt. Deze laatste heeft ook gezorgd voor de eerste schriftelijke vermelding van het huis in 1452 als hij zijn vrouw Lijsbeth het gebruiksrecht geeft op het huis.
Bernt van Presichave, burgemeester van Arnhem en drost en richter van de Veluwe kanseliers kocht het huis in 1515 van de erfgenamen van Gelis ingen Nulandt aan. Tot 1566 woonde hij en Wijnand van Presickhave, ook burgemeester van Arnhem, daar. Zij hebben vermoedelijk de vleugel bijgebouwd die grenst aan de Kerkstraat.
Aan hen heeft het huis zijn naam te danken, het Presickhaeffs Huys.
Van 1566 tot 1605 was Joost van Cranevelt, lid van de Raad van Gelre, de eigenaar.

Later hield het pand op woning te zijn voor hooggeplaatste en rijke lieden in het pand.

In 1795 werd het in gebruik genomen als koffiehuis.
Uit dit reclameplaatje, dat waarschijnlijk de situatie weergeeft van rond 1800, blijkt dat er in het pand dat grenst aan Het Presickhaeffs Huis een likeurfabriek werd geëxploiteerd. De tekst op het reclameplaatje luidt:
“Liqueur-fabrieck van Jan O. Hulsken, voormaels Johannes Hendricus Daems. Opgeright in den jaere 1795.”

In november 1915 begon W. (Teer) Willemsen uit Rotterdam in het pand een café en vergaderlokaliteit en noemde dit Odeon. Het café stond ook wel bekend als de Amstel Bar. Met zijn vrouw bewoonde hij de kleine zaal beneden. De andere zalen, verwarmd met tweedehands potkachels, werden verhuurd voor vergaderingen en clubavonden.
Tot 1944 bleef het pand een horecagelegenheid. De naam droeg het gebouw tot 1956.


In 1920 is het pand aangekocht door de Van Ranzow’s Bank, die in 1955 door de Twentse Bank is overgenomen; deze, op zijn beurt, is gefuseerd met de Nederlandse Handels Mij tot ABN die later is opgegaan in de ABN/AMRO.
Deze eigenaar heeft na de beschadiging in de Tweede wereldoorlog de restauratie opgepakt. Die is in 1959 afgerond.
Toen kreeg het gebouw weer de naam Presickhaeffs Huys.

Omdat het gebouw door gebruik en verval opnieuw aan restauratie toe was, heeft de bank in 1982 het gebouw voor het symbolische bedrag van f 1 overgedragen aan de gemeente, waarbij de economisch eigendom toekwam toe aan Stichting St.Peters Gasthuis (een constructie om de nodige restauratie financieel te regelen).
Het huis is daarna aan verschillende instellingen verhuurd geweest (de Stichting Beeldende Kunst Gelderland, ABN/AMRO, Buro voor Rechtshulp).

Eind 2005 heeft het Arnhemse modeontwerpersduo Trix en Rees het pand gekocht en er hun bedrijf in gerund.
In 2018 is het pand overgegaan naar het landelijke ingenieursbureau Clafis Ingenieurs, als huisvesting voor hun Arnhemse vestiging.

Bij de oorspronkelijk opzet van het huis was de hoofdingang aan de kant van de Koningstraat. Deze ingang was te bereiken via een brede doorgang met poort aan de Koningsstraat (deze is na 1827 verdwenen). Aan de Kerkstraat lag de achterkant van het oorspronkelijke huis; het poortje, gebouwd rond 1650, was in feite de achteruitgang.

De ouderdom van het pand is vastgesteld door dendrochronologisch onderzoek. \\Dendrochronologie of jaarringenonderzoek is de wetenschap die zich bezighoudt met het dateren van houten voorwerpen of archeologische vondsten aan de hand van in de voorwerpen herkenbare groeiringen.
Zo is vastgesteld dat de boom voor het hout van de zoldering van het Presickhaeffs Huys rond 1352 is gekapt. Daarna heeft verwerking van de boom tot hout ongeveer twee jaar later plaatsgevonden. Dat leidt tot een datering van het gebouw in rond 1354.
Meer informatie over deze onderzoeken is te vinden op de site van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Gebouwd kort voor de eerste grote stadsbrand in 1364 waarbij veel houten huizen met strodaken verloren gingen heeft het Presickhaeffs Huys die grote brand ongeschonden doorstaan. Ongetwijfeld omdat het was opgetrokken uit stenen en dakpannen.

Dit pand is aangewezen als rijksmonument.
Op de site Rijksmonumenten.nl vind je een aantal foto's.

Deze afleveringen van Verliefd op Arnhem gaan over dit gebouw:
Een bolwerk van rijke magistraten
Pronkvilla van oude stedelijke elite

In de rubriek “Arnhem voor eeuwig” van de Gelderlander beschrijft Peter Bloemendaal aan de hand van een oude foto het leven in Arnhem in vroeger dagen. Deze aflevering gaat over het Presickhaeffs Huys.