In 1404 stichtte Hendrik van Gouda uit Zwolle, een broeder van het Gemene Leven, in Arnhem een gemeenschap van zusters van het Gemene Leven.
De zusters gingen wonen in een huis ten oosten van de Beek. In 1417 gaf Hertog Reinald van Gelre toestemming om het huis te veranderen in een besloten klooster. De stad Arnhem gaf voor de bouw daarvan een subsidie in de vorm van twintigduizend brandveilige dakpannen. De nonnen verhuisden echter voordat het nieuwe klooster klaar was in 1428 naar een nieuw ander klooster met de naam Bethanië.
In het kloostergebouw aan de Beek vestigden zich toen de Agnieten, een nieuwe gemeenschap van zusters van het Gemene Leven. Hun patrones was de heilige Agnes.

Het kloosterterrein werd begrensd door de Beek, Walstraat, Damstraat en Valepoort, de tegenwoordige Sint Catharinaplaats.

Met de opkomst van de Reformatie en de opstand tegen Spanje was het aan het eind van de 16e eeuw gedaan met de kloosters in Arnhem. Toch konden de Agnieten hun kloosterlijk bestaan nog enige tijd rekken. Ze mochten in hun klooster blijven wonen mits zij zich zouden onthouden van “paepse stouticheden”; zij mochten ook geen nieuwe novicen meer aannemen. Zo stierf het klooster langzaam uit. In 1634 woonden er nog 4 nonnen; in 1636 was met het overlijden van de laatste nog in leven zijnde zuster het klooster uitgestorven.

In 1858 werden de kloostergebouwen vrijwel helemaal afgebroken om plaats te maken voor nieuwbouw van de Arnhemse architect H.J. Heuvelink. Alleen de kloosterkapel, de huidige Waalse kerk, bleef behouden.

Het Agnietenklooster was een gesloten klooster, dat wil zeggen dat de zusters met hun intrede in het klooster voor de wereld als het ware gestorven waren. Daaraan herinnert een poortje in de bovenverdieping van de kapel. Daardoor hadden de zusters toegang tot de kapel zonder leken te ontmoeten. Want alleen de abdis mocht contact hebben met de buitenwereld.

Onderzoek in de jaren rond 2010 heeft uitgewezen dat het Arnhemse Agnietenklooster in de 16e eeuw een centrum was van mystiek en spiritualiteit. De ontdekking van een tiental manuscripten, verspreid over Duitsland, België en Nederland, onthullen een spiritueel leven dat van grote invloed is geweest op vrouwenkloosters in het oosten, van Gelre en Kleef tot Keulen aan toe.

De Agnieten waren van gegoede afkomst, maar ze waren ook met velen: omstreeks 1580 woonden ongeveer 100 nonnen in het Agnietenklooster.
De nonnen leidden in het zusterhuis een aan God gewijd leven, maar dan zonder het strenge regiem van een besloten klooster. Zij hielden zich onder andere bezig met het kopiëren en illustreren van boeken.

De bekendste bewoonster van het Agnietenklooster is ongetwijfeld de mystica Reinalda van Eymeren (1463-1540).
In 1535 werd in Utrecht 'Die evangelische Peerle' uitgegeven, een door de Keulse kartuizer Derick Lother samengestelde bloemlezing uit de mystieke geschriften van een niet nader genoemde, ruim zeventigjarige schrijfster. Die schrijfster was naar alle waarschijnlijkheid Reinalda van Eymeren, geboren ca 1465, begraven in de Broerenkerk Arnhem op 28-1-1540, dochter van schepen Wichman van Eymeren en zijn eerste vrouw Andrea. Het boek werd een 16e-eeuwse bestseller. Er verschenen 29 verschillende uitgaven, ook in het Latijn, het Duits en het Frans, waarvan de laatste in 1997. Het werd bijv als gebedenboek gebruikt door de Schotse koningin Mary Stuart (1542-1587). Zij was een oudtante van Petrus Canisius.
Meer informatie over haar is te vinden in het Biografisch Woordenboek Gelderland.
Ook in het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland wordt het boekje behandeld. Daar worden overigens vraagtekens gezet bij de conclusies over Reinalda van Eymeren.
Het boekje zelf is te zien op website van de Universiteit van Antwerpen.

In verband met de opkomst van de Reformatie heeft de pastoor van de Eusebiuskerk, Jorgen van Prüm, in 1579 de reliekhouder van Sint Eusebius uit de Eusebiuskerk bij de Agnieten, die immers voorlopig nog in hun klooster mochten blijven, in veiligheid gebracht.

In 1620-1627 woekerde de pest in Arnhem.
In 1622 werd daarom een nieuw pesthuis ingericht in de stallen van het voormalige Agnietenklooster, vlakbij het bestaande ziekenhuis van de zusters.

In 1636, toen de laatste zuster overleden was en het Agnietenklooster leeg was, besloot het stadsbestuur het Sint Catharinae Gasthuis, waarvan de huisvesting in de Bakkerstraat bouwvallig was geworden, naar het voormalige Agnietenklooster te verhuizen.
Op voordracht van de huismeesters werd besloten dat het gasthuis 6 afdelingen zou hebben:

• het Borgerhuys, voor oude burgers die levenslang onderhoud konden kopen
• de mannenkamer, waarin verarmde mannelijke burgers werden onderhouden
• de vrouwenkamer, waarin verarmde vrouwelijke burgers werden onderhouden
• het soldatenhuys, waarin zieke of gewonde soldaten tegen vier stuivers daags werden verpleegd
• het pesthuys, waarin ieder, die aan deze ziekte leed op verzoek voor vier stuiver daags werd verzorgd
• Den Beyer, waarin vreemde, doortrekkende armen overnachtten en van vuur, licht en bier werden voorzien
  

Als ingang van het Gasthuis aan de Beekstraat diende een stenen poort, met aan weerszijden een stenen beeld voorstellende een oude man en een oude vrouw.

Deze karakteristieke stenen poort met de beelden van de oude man en oude vrouw is door meerdere gerenommeerde kunstenaars zoals J. Bosboom en J.H. Weissenbruch vereeuwigd.
De beelden zijn nu eigendom van Museum Arnhem en in bruikleen gegeven aan Stichting DrieGasthuizenGroep. Ze staan nu in het Sint Petersgasthuis.

Deze aflevering van “Arnhem voor eeuwig” gaat over de Arnhemse kloosters:
Arnhemse kloosters.
Een van de kloosters die daarin genoemd worden, is het Agnietenklooster.

• Hans Kienhorst en Jan Kuys (red.), Verborgen leven. Arnhemse mystiek in de zestiende eeuw: Nijmegen 2011