Lutherse Kerk

In dit pand was tot 1898 de Lutherse Kerk gevestigd.
Het werd in de jaren 1735-1737 gebouwd. Dat gebeurde op de plek waar Huis Bontenburch had gestaan, het huis waarin sinds 1657 Lutherse geloofsbijeenkomsten werden gehouden.
Het ontwerp wordt wel toegeschreven aan architect Leendert Viervant sr. ¹⁾.

Het gebouw is in classicistisch stijl opgetrokken, met een hoge hardstenen plint en pilasters. Deze in de muur opgetrokken zuilen worden bekroond met Ionische kapitelen. Daarboven bevindt zich een gepleisterde fries, die wordt afgesloten met een kroonlijst. Ook het frontonplugin-autotooltip__plain plugin-autotooltip_big een fronton is de bekroning van een gevel, venster of ingang in driehoeks- of segmentvorm. , met een sobere versiering, daarboven roept herinneringen op aan de tempels uit de klassieke oudheid.

Het fonton is voorzien van decoraties in Lodewijk XIV-stijl.

Boven de hoofdingang aan de kant van de Korenmarkt is een zwaan afgebeeld.

De kerk bestond vroeger uit één zaal. Dat is nog te zien aan de vorm van de boogvensters. Deze vensters waren oorspronkelijk één geheel. Toen het gebouw in de 19e eeuw als pakhuis ging dienen, werden ze dichtgemetseld en werd het pand verdeeld in twee verdiepingen.

De zwaan is het symbool voor de Lutherse geloofsgemeenschap (het lutheranisme). Je vindt hem steeds op lutherse kerken.
Het verhaal daarachter gaat terug naar Johannes Hus (± 1369 – 1415), een hoogleraar en priester uit Bohemen, een deel van het tegenwoordige Tsjechië. Een eeuw voordat Maarten Luther met zijn 95 stellingen de wantoestanden in de katholieke kerk aanklaagde, liet Johannes Hus zich ook al kritisch uit over de misstanden in de kerk van Rome. Hij werd daarvoor ter verantwoording geroepen en op 6 juli 1415 zelfs veroordeeld tot de brandstapel.
In een van de vele brieven die hij schreef in afwachting van zijn terechtstelling, zou hij hebben geschreven: “Zij zullen nu een gans braden, maar over honderd jaar zullen zij een zwaan horen zingen. Die zullen zij moeten verdragen. Daar zal het ook bij moeten blijven, zo God wil.” (Hus is Boheems voor ‘gans’!).
Een andere versie hiervan is dat Johannes Hus, vlak voordat hij de brandstapel betrad, zou hebben gezegd: “Ik zal gebraden worden als een gans (Hus betekent gans in het Tsjechisch), maar ik zal wederkeren als een zwaan!”

Hoe dan ook, later in de 16de eeuw heeft Luther dit opgepakt en voor het eerst verwezen naar de profetie van Hus over de gans en de zwaan. Het vermoeden bestaat dat Luther zelf de connectie tussen de gans en de zwaan heeft gelegd, allicht dan ook omdat het familiewapen van de familie Luther ook een zwaan was.

Sinds 1579 was in Arnhem het gereformeerde/calvinistische geloof de enig toegestane godsdienst. Ook de Lutherse geloofsgemeenschap mocht niet openlijk het eigen geloof uitoefenen. Vanaf 1657 stond het stadsbestuur toe dat de lutheranen weer openlijker hun geloof beleden. Zij kwamen vanaf toen dus (zie hiervoor) bijeen in het huis ‘Bontenburch’.

Van 1898 tot 2017 was de Evangelisch-Lutherse kerk aan de Spoorstraat in Arnhem het kerkgebouw voor de geloofsgemeenschap van het lutheranisme.
Vanaf 2017 houdt men de diensten in het gebouw van de Oud-Katholieke parochie Sint Willibrordus aan de Adolf van Nieuwenaarlaan en vanaf 2021 wijkt men soms ook uit naar de voormalige Diaconessenkerk.

Nadat de Lutherse geloofsgemeenschap in 1898 dit gebouw had verlaten en in de Spoorstraat de Evangelisch-Lutherse Kerk in gebruik had genomen, heeft het pand diverse bestemmingen gehad.
De eerste was die van pakhuis. Graanhandelaar Lambert Reijers heeft het pand gekocht voor fl 19.010,00. De graanfamilie Reijers, in het bijzonder Lambert Reijers zelf, bezat naast het gebouw vele andere pakhuizen op en rondom de Korenmarkt.
Tot 1951 bleef het een magazijn/pakhuis. Daarna werd het gebruikt als bioscoop, discotheek, eetcafé of andere uitgaansgelegenheid.
In de Franse tijd in Nederland heeft het dienst gedaan als overnachtingsplaats voor soldaten.

Dit pand is aangewezen als rijksmonument

Johannes Hus was theoloog maar heeft veel invloed gehad op de Tsjechische taal. Hem komt de eer toe de háček plugin-autotooltip__plain plugin-autotooltip_big het teken boven de letter “c” in het woord háček (dan uit te spreken als {tsj}, of boven de letter “r” in de naam Dvořák (uit te spreken als [rzj}. te hebben geïntroduceerd in het Tsjechische alfabet.

Het kerkgebouw in de Spoorstraat werd verkocht en door een particulier werd een hotel-restaurant gevestigd in het gebouw met de naam Bizar-Bazar. Inmiddels vinden we er sinds 17 maart 2023 het Boutiquehotel The Church.