Gilde-Encyclopedie

Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen

Je bent hier: Startpagina » duivelshuis
Spoor: • arnhemkunde_1
duivelshuis

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie 		Vorige revisie
duivelshuis [2020/06/01 12:23]
wim [De (grote) erker] 		duivelshuis [2024/01/17 15:11] (huidige)
wim
Regel 1: Regel 1:
 ====== Duivelshuis / Maarten van Rossemhuis ====== ====== Duivelshuis / Maarten van Rossemhuis ======
-Het Duivelshuis stamt uit de 15de eeuw, en is gebouwd op een plek waar daarvoor een hofstede (stadboerderij) stond.\\ In 1539 kocht [[Maarten van Rossem|Maarten van Rossem]] het huis uit de boedel van de overleden Karel van Egmond, die het een kleine 20 jaar eerder had verworven uit de bezittingen van het klooster Mariëndaal. Hij liet het ingrijpend verbouwen tot een stadspaleis met een rijk versierde straatgevel in de door hem zo geliefde Renaissancestijl. De bouwmeester was vermoedelijk Arndt Johanns toe Boecop, die rond 1550 de verbouwing afrondde.\\+Het Duivelshuis stamt uit de 15e eeuw, en is gebouwd op een plek waar daarvoor een hofstede (stadboerderij) stond.\\ In 1539 kocht [[Maarten van Rossem|Maarten van Rossem]] het huis uit de boedel van de overleden Karel van Egmond, die het een kleine 20 jaar eerder had verworven uit de bezittingen van het klooster Mariëndaal.\\ 
 +Hij liet het ingrijpend verbouwen tot een stadspaleis met een rijk versierde straatgevel in de door hem zo geliefde Renaissancestijl. De bouwmeester was vermoedelijk Arndt Johanns toe Boecop, die rond 1550 de verbouwing afrondde.\\ 
 +\\
 In 1828 werd het Duivelshuis aangekocht door de gemeente Arnhem, die op zoek was naar een nieuw onderkomen. In 1828 werd het Duivelshuis aangekocht door de gemeente Arnhem, die op zoek was naar een nieuw onderkomen.
-Stadsarchitect Antony Aytink van Falkenstein heeft een verbouwingsplan opgesteld, dat in 1830 in uitvoering werd genomen. En sinds 1830 dient het gebouw als (onderdeel van het) raadhuis.\\  +Stadsarchitect Antony Aytink van Falkenstein heeft een verbouwingsplan opgesteld, dat in 1830 in uitvoering werd genomen. Sinds 1830 dient het gebouw als (onderdeel van het) raadhuis.\\  
-In 1890 werden er nieuwe plannen gemaakt, omdat er ruimtegebrek ontstond. Er werd gekozen voor verbouwing van het toen bestaande stadhuis en het ernaast gelegen Huis Smits aan de Koningstraat. Architect C. Muysken uit Amsterdam maakte een totaalontwerp voor de beide gebouwen. Het Duivelshuis kreeg toen een neorenaissance-uiterlijk, wat rond 1900 heel gebruikelijk was. Het werd beschouwd als een bouwstijl die verwees naar de hoogtijdagen uit de vaderlandse geschiedenis.\\ +In 1890 werden er nieuwe plannen gemaakt omdat er ruimtegebrek ontstond. Er werd gekozen voor verbouwing van het toen bestaande stadhuis en het ernaast gelegen Huis Smits aan de Koningstraat. Architect C. Muysken uit Amsterdam maakte een totaalontwerp voor de beide gebouwen. Het Duivelshuis kreeg toen een neorenaissance-uiterlijk, wat rond 1900 heel gebruikelijk was. Het werd beschouwd als een bouwstijl die verwees naar de hoogtijdagen uit de vaderlandse geschiedenis.\\ 
-Na de Tweede Wereldoorlog dienden als gevolg van de verwoestingen een plan te worden gemaakt voor een nieuw stadhuis, waarbij het amper beschadigde Duivelshuis zou worden betrokken. Voor de restauratie die toen is uitgevoerd, werden de plannen gemaakt door architect W.H. Tiemens van de Dienst Gemeentewerken, in overleg met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Dat plan verscheen in 1964. De bouwwerkzaamheden vonden plaats tussen 1965 en 1968. Bij die restauratie is het Duivelshuis door middel van een gang verbonden met het nieuwe stadhuis.\\+Na de Tweede Wereldoorlog diende als gevolg van de verwoestingen een plan te worden gemaakt voor een nieuw stadhuis waarbij het amper beschadigde Duivelshuis zou worden betrokken. Voor de restauratie die toen is uitgevoerd, werden de plannen gemaakt door architect W.H. Tiemens van de Dienst Gemeentewerken, in overleg met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. Dat plan verscheen in 1964. De bouwwerkzaamheden vonden plaats tussen 1965 en 1968. Bij die restauratie is het Duivelshuis door middel van een gang verbonden met het nieuwe stadhuis.\\ 
 +\\
 Momenteel is in het Duivelshuis de werkkamer en het kabinet van de burgemeester ondergebracht, evenals de vergaderkamer van het College van B & W.\\  Momenteel is in het Duivelshuis de werkkamer en het kabinet van de burgemeester ondergebracht, evenals de vergaderkamer van het College van B & W.\\ 
  
Regel 10: Regel 13:
 ==== Buiten ==== ==== Buiten ====
 === Architectuur === === Architectuur ===
-Het Duivelshuis is nu een gebouw in de [[neorenaissance|Neorenaissancestijl]] van rond 1900.\\  +Het Duivelshuis is nu een gebouw in de Neorenaissancestijl van rond 1900.\\  
-De Renaissancestijl van Maarten van Rossem was bij verbouwingen geheel verdwenen. Maar bij een restauratie van het begin van de 20ste eeuw is die – in de stijl van toen, de Neorenaissance – voor een groot gedeelte weer teruggebracht. Bij de restauratie van 1965 zijn vervolgens onderdelen die “historisch minder verantwoord waren” verbeterd.+De Renaissancestijl van Maarten van Rossem was bij verbouwingen geheel verdwenen. Maar bij een restauratie van het begin van de 20e eeuw is die – in de stijl van toen, de Neorenaissance – voor een groot gedeelte weer teruggebracht. Bij de restauratie van 1965 zijn vervolgens onderdelen die “historisch minder verantwoord waren” verbeterd.
 === Het aanzicht === === Het aanzicht ===
 Het Duivelshuis is deels een tweelagig, en deels een drielagig gebouw. Het huis heeft links tegen de voorgevel een smalle driezijdige, drielaagse erker op zuiltjes. Geheel rechts aan deze gevel bevindt zich een driezijdig gesloten, drielaags hangende erker boven drie natuurstenen halfronde steunbogen.  Het Duivelshuis is deels een tweelagig, en deels een drielagig gebouw. Het huis heeft links tegen de voorgevel een smalle driezijdige, drielaagse erker op zuiltjes. Geheel rechts aan deze gevel bevindt zich een driezijdig gesloten, drielaags hangende erker boven drie natuurstenen halfronde steunbogen. 
 === Saters === === Saters ===
-Tegen die steunbogen bevinden zich drie atlanten in de gedaante van saters. Een sater is een halfgod uit de Griekse en Romeinse mythologie met hoorns en bokkenpoten. Ze zijn origineel en afkomstig uit de 16de eeuw. +Tegen die steunbogen bevinden zich drie atlanten in de gedaante van saters. Een sater is een halfgod uit de Griekse en Romeinse mythologie met hoorns en bokkenpoten. Ze zijn origineel en afkomstig uit de 16e eeuw. 
 Die saters werden al gauw door de Arnhemmers aangezien voor duivels. Het Duivelshuis dankt hieraan zijn naam.  Die saters werden al gauw door de Arnhemmers aangezien voor duivels. Het Duivelshuis dankt hieraan zijn naam. 
-In de jaren 30 van de 20ste eeuw zijn deze beelden gedeeltelijk in houten kastjes “verpakt” geweest om aantasting tegen te gaan. Aan het eind van die eeuw zijn de beelden enige tijd verwijderd geweest, gerestaureerd en geïnjecteerd met een kunststof om verdere erosie te voorkomen.\\+In de jaren 30 van de 20e eeuw zijn deze beelden gedeeltelijk in houten kastjes “verpakt” geweest om aantasting tegen te gaan. Aan het eind van die eeuw zijn de beelden enige tijd verwijderd geweest, gerestaureerd en geïnjecteerd met een kunststof om verdere erosie te voorkomen.\\
 Boven de saters zitten kraagstenen met de gebeeldhouwde koppen (van Maarten van Rossem ?). Boven de saters zitten kraagstenen met de gebeeldhouwde koppen (van Maarten van Rossem ?).
 === De (grote) erker === === De (grote) erker ===
Regel 32: Regel 35:
 Tussen de beide erkers bevinden zich aan de westgevel zes traveeën, die gescheiden zijn door pilasters. Alle traveeën worden in de kap bekroond met een stenen dakkapel.\\  Tussen de beide erkers bevinden zich aan de westgevel zes traveeën, die gescheiden zijn door pilasters. Alle traveeën worden in de kap bekroond met een stenen dakkapel.\\ 
 Op de meest linkse traveeën van de gevel, is een herinneringssteen van de restauratie in 1898 ingemetseld. Deze steen bevat de tekst:\\ Op de meest linkse traveeën van de gevel, is een herinneringssteen van de restauratie in 1898 ingemetseld. Deze steen bevat de tekst:\\
-//"Senatus Populusque Arnhemiensis Has Aedes Martini Rossemii, Marescali Gelri. Aº D¹ CDDCCCXXX, ad Magistratus Usum Dedicatus AºD¹ CDDXCVIII Renovarunt"// +<WRAP centeralign>//"Senatus Populusque Arnhemiensis Has Aedes Martini Rossemii, Marescali Gelri. Aº D¹ CDDCCCXXX, ad Magistratus Usum Dedicatus AºD¹ CDDXCVIII Renovarunt"//\\ 
-[//“Senaat en Volk van Arnhem hebben dit gebouw van Maarten van Rossem, maarschalk van Gelderland, in het jaar 1830 bestemd voor gebruik van het gemeentebestuur  in het jaar 1898 gerestaureerd”//]\\+//“Senaat en Volk van Arnhem hebben dit gebouw van Maarten van Rossem, maarschalk van Gelderland, in het jaar 1830 bestemd voor gebruik van het gemeentebestuur  in het jaar 1898 gerestaureerd”//</WRAP>\\
 Boven de vensters zijn dubbele ronde en driehoekige frontons zichtbaar met schelpvulling (rocaille).\\  Boven de vensters zijn dubbele ronde en driehoekige frontons zichtbaar met schelpvulling (rocaille).\\ 
 Tussen de dakkapellen staat een zestal beelden.Van links naar rechts zijn dat eerst Maximiliaan van Oostenrijk (1459-1519), vervolgens zijn zoon Philips de Schone (1478-1506) en daarna zijn kleinzoon Karel V (1500-1558). Zij waren alle drie hertog van Bourgondië en lid van de Habsburgse familie.\\  Tussen de dakkapellen staat een zestal beelden.Van links naar rechts zijn dat eerst Maximiliaan van Oostenrijk (1459-1519), vervolgens zijn zoon Philips de Schone (1478-1506) en daarna zijn kleinzoon Karel V (1500-1558). Zij waren alle drie hertog van Bourgondië en lid van de Habsburgse familie.\\ 
Regel 50: Regel 53:
 Onder de gewelven van het balkon van het Duivelshuis bevinden zich vier sluitstenen. Deze beelden de liefde, de vrijgezel, de dood en de geboorte uit.\\  Onder de gewelven van het balkon van het Duivelshuis bevinden zich vier sluitstenen. Deze beelden de liefde, de vrijgezel, de dood en de geboorte uit.\\ 
 Hoewel deze stenen alle worden toegeschreven aan de beeldhouwer Willem Retera (1858-1930) is dit waarschijnlijk onjuist. De stenen vertonen onderling stilistische verschillen en zijn ook in twee verschillende types zandsteen uitgevoerd. De liefde en de vrijgezel stammen waarschijnlijk nog uit de tijd van Maarten van Rossem. Hierbij is Baumberger zandsteen gebruikt. De liefde heeft overeenkomsten met het werk van de 16e-eeuwse beeldhouwer Arnt van Tricht.  Hoewel deze stenen alle worden toegeschreven aan de beeldhouwer Willem Retera (1858-1930) is dit waarschijnlijk onjuist. De stenen vertonen onderling stilistische verschillen en zijn ook in twee verschillende types zandsteen uitgevoerd. De liefde en de vrijgezel stammen waarschijnlijk nog uit de tijd van Maarten van Rossem. Hierbij is Baumberger zandsteen gebruikt. De liefde heeft overeenkomsten met het werk van de 16e-eeuwse beeldhouwer Arnt van Tricht. 
 +{{ :duivelshuis_sluitstenen.jpg?400 |}}
 ==== Binnen ==== ==== Binnen ====
 === De inrichting === === De inrichting ===
Regel 56: Regel 59:
 === Schouwpartijen === === Schouwpartijen ===
 In het Duivelshuis bevinden zich in een aantal vertrekken schouwpartijen. Zij stammen overigens niet uit de tijd van Maarten van Rossem.\\ In het Duivelshuis bevinden zich in een aantal vertrekken schouwpartijen. Zij stammen overigens niet uit de tijd van Maarten van Rossem.\\
-De schouw in het kantoor naast de Schepenzaal stamt uit 1898 en heeft en tegeltableau uit hetzelfde jaar. Dit bevat een gezicht op de stad Arnhem in de 17de eeuw.\\ +De schouw in het kantoor naast de Schepenzaal stamt uit 1898 en heeft en tegeltableau uit hetzelfde jaar. Dit bevat een gezicht op de stad Arnhem in de 17e eeuw.\\ 
 De schouw in de Schepenzaal is een neorenaissance-schouw uit de 18e eeuw, en is afkomstig uit het perceel aan de Bakkerstraat 36. Het is een eikenhouten schoorsteen, rustend op 2 marmeren halfronde zuilen, consoles en voet van hardsteen. Hij is in bruikleen van het Gemeentemuseum.\\ De schouw in de Schepenzaal is een neorenaissance-schouw uit de 18e eeuw, en is afkomstig uit het perceel aan de Bakkerstraat 36. Het is een eikenhouten schoorsteen, rustend op 2 marmeren halfronde zuilen, consoles en voet van hardsteen. Hij is in bruikleen van het Gemeentemuseum.\\
 In de Burgemeesterskamer staat een renaissance-schouw uit de 17e eeuw, ook afkomstig uit het perceel aan de de Bakkerstraat 36. Het is een eikenhouten schoorsteen, waarop 6 gesneden engelenkoppen en vruchtenranken rustend op twee zandstenen caryatiden, met links een man en rechts een vrouw, een console op het hoofd. De schouw was in 1910 geschonken door de heer Traanboer aan het Gemeentemuseum, dat hem in bruikleen heeft gegeven. In de Burgemeesterskamer staat een renaissance-schouw uit de 17e eeuw, ook afkomstig uit het perceel aan de de Bakkerstraat 36. Het is een eikenhouten schoorsteen, waarop 6 gesneden engelenkoppen en vruchtenranken rustend op twee zandstenen caryatiden, met links een man en rechts een vrouw, een console op het hoofd. De schouw was in 1910 geschonken door de heer Traanboer aan het Gemeentemuseum, dat hem in bruikleen heeft gegeven.
Regel 64: Regel 67:
 === Glas-in-lood-ramen === === Glas-in-lood-ramen ===
 Naast ‘gewone’ glas-in-lood-ramen in alle ramen in de gevel van het Duivelshuis zijn in de bovenlichten van de schepenzaal kastelen of heerlijkheden van [[maarten_van_rossem|Maarten van Rossem]] afgebeeld.\\ Naast ‘gewone’ glas-in-lood-ramen in alle ramen in de gevel van het Duivelshuis zijn in de bovenlichten van de schepenzaal kastelen of heerlijkheden van [[maarten_van_rossem|Maarten van Rossem]] afgebeeld.\\
 +
 Sinds 1830 is de traditie om een blijvende herinnering achter te laten in het Duivelshuis aan een aftredende burgemeester. Dat gebeurt door een speciaal glas-in-loodraam in de burgemeesterskamer van het Duivelshuis. Sinds 1830 is de traditie om een blijvende herinnering achter te laten in het Duivelshuis aan een aftredende burgemeester. Dat gebeurt door een speciaal glas-in-loodraam in de burgemeesterskamer van het Duivelshuis.
-Het zijn er 17, van onder andere de burgemeesters Pels Rijcken, De Geer, De Monchy, Bloemers, Matser en Krikke. Het meest opvallende is ongetwijfeld het raam van Matser, gemaakt door <autott plain> +Het zijn er 17, van onder andere de burgemeesters Pels Rijcken, De Geer, De Monchy, Bloemers, Matser en Krikke. Alle ramen zijn [[https://www.collectiegelderland.nl/zoeken?term=burgemeestersramen&page=1&filter=search_s_has_media-Ja&utm_source=Nieuwsbrief+mijnGelderland|hier]] te zien.\\ Het meest opvallende is ongetwijfeld het raam van Matser, gemaakt door <autott plain> <content>Joop Janssen</content> 
-  <content>Joop Janssen</content> +<tip>Joop Janssen heeft ook de 12 ramen van voor de oorlog gerestaureerd en passend gemaakt voor de nieuwe kozijnen. Er zijn veel werken van zijn hand in Arnhem te vinden. Zie Arnhem uit de Kunst, Theo Brink, Uitgave Hijman Ongerijmd</tip> </autott>. Opvallend omdat het het eerste raam is dat geen familiewapen weergeeft (Matser heeft er door zijn eenvoudige Klarendalse komaf natuurlijk geen), maar vooral door de afbeelding.\\
-  <tip>Joop Janssen heeft ook de 12 ramen van voor de oorlog gerestaureerd en passend gemaakt voor de nieuwe kozijnen. Er zijn veel werken van zijn hand in Arnhem te vinden. Zie Arnhem uit de Kunst, Theo Brink, Uitgave Hijman Ongerijmd</tip> </autott>. Opvallend omdat het het eerste raam is dat geen familiewapen weergeeft (Matser heeft er door zijn eenvoudige Klarendalse komaf natuurlijk geen), maar vooral door de afbeelding. Het geeft weer het kapotte en het herrezen Arnhem:\\  +
-de toren van de Eusbiuskerk aan het einde van de oorlog én gerestaureerd,\\  +
-het herdenkingsmonument,\\  +
-en een brandende stad en een kapotte Rijnbrug en het Duivelshuis en andere gebouwen in volle glorie hersteld.\\+
 {{ :matserraam.jpg?300 |}} {{ :matserraam.jpg?300 |}}
 +Het geeft weer het kapotte en het herrezen Arnhem:\\ 
 +- de toren van de Eusbiuskerk aan het einde van de oorlog én gerestaureerd,\\ 
 +- het herdenkingsmonument,\\ 
 +- een brandende stad en een kapotte Rijnbrug\\
 +- en het Duivelshuis en andere gebouwen in volle glorie hersteld.\\
 +
 Boven in het trappenhuis is het zogenaamde Bevrijdingsraam van Johan Mekkink geplaatst. Dit gedenkraam uit 1960 herinnert aan onderdrukking, verzet en bevrijding in de periode 1940-1945. Boven in het trappenhuis is het zogenaamde Bevrijdingsraam van Johan Mekkink geplaatst. Dit gedenkraam uit 1960 herinnert aan onderdrukking, verzet en bevrijding in de periode 1940-1945.
 === Restauratie interieur === === Restauratie interieur ===
Regel 98: Regel 104:
 Saters, die door Arent van Slichtenhorst in 1653 werden aangeduid met\\ Saters, die door Arent van Slichtenhorst in 1653 werden aangeduid met\\
 //“’t Welck op syn wytersten eenighe afschouwelycke beelden, als veld-duyvels en andere snaeckeryen, is vertoonende; gelyck oock syn meester in syn leeven, geneeghen en bequaem was om schrick en verderf dan vrede en liefde in de wereld te verwecken”//.\\ //“’t Welck op syn wytersten eenighe afschouwelycke beelden, als veld-duyvels en andere snaeckeryen, is vertoonende; gelyck oock syn meester in syn leeven, geneeghen en bequaem was om schrick en verderf dan vrede en liefde in de wereld te verwecken”//.\\
-De naam “Duivelshuis” werd echter pas expliciet gebruikt in de tweede helft van de 18de eeuw en vermeld in de geschriften van Gerard van Hasselt van 1780.\\+De naam “Duivelshuis” werd echter pas expliciet gebruikt in de tweede helft van de 18e eeuw en vermeld in de geschriften van Gerard van Hasselt van 1780.\\
 === Rijksmonument === === Rijksmonument ===
-Dit pand is aangewezen als rijksmonument.\\ +Dit pand is aangewezen als [[https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/8346|rijksmonument]].\\ 
-Op de site [[https://rijksmonumenten.nl/monument/8346/duivelshuis/arnhem//|Rijksmonumenten.nl]] vind je meer informatie.\\+Op de site [[https://rijksmonumenten.nl/monument/8346/duivelshuis/arnhem//|Rijksmonumenten.nl]] vind je foto's.\\
 === Verliefd op Arnhem === === Verliefd op Arnhem ===
 Deze aflevering van Verliefd op Arnhem ging over dit gebouw:\\ Deze aflevering van Verliefd op Arnhem ging over dit gebouw:\\
-[[https://www.wandeleninarnhem.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=458| Duivels van Gelderse maffiabaas]]+{{ :dg_voa_2016-11-18_duivelshuis.pdf | Duivels van Gelderse maffiabaas}}
 ===== Data ===== ===== Data =====
 |<90% 15% 75%>| |<90% 15% 75%>|
-|in de 15de eeuw|eigendom van Johan Mynschart (1444-1463 schepen en burgemeester van Arnhem)|+|in de 15e eeuw|eigendom van Johan Mynschart (1444-1463 schepen en burgemeester van Arnhem)|
 |1487 |verkocht aan Margaretha van Wilp door de weduwe van Johan Mynschart, joffer Aleit Hopmans| |1487 |verkocht aan Margaretha van Wilp door de weduwe van Johan Mynschart, joffer Aleit Hopmans|
 |enkele jaren later |eigendom van het klooster Mariëndaal bij Oosterbeek| |enkele jaren later |eigendom van het klooster Mariëndaal bij Oosterbeek|
Regel 116: Regel 122:
 |1828 |aankoop door Gemeente Arnhem voor fl 13.475| |1828 |aankoop door Gemeente Arnhem voor fl 13.475|
 |1830 |verbouwing en restauratie tot raadhuis o.l.v. Anthony Aytinck van Falkenstein| |1830 |verbouwing en restauratie tot raadhuis o.l.v. Anthony Aytinck van Falkenstein|
-|1898 |verbouwing en vergroting o.l.v. architect C. Muysken|+|1898 |verbouwing en vergroting o.l.v. architect Constantijn Muysken (Hillegom, 19 oktober 1843 – Baarn, 11 februari 1922)|
 |1965 - 1967 |restauratie en onderdeel van het nieuwe stadhuis o.l.v. Dienst Gemeentewerken| |1965 - 1967 |restauratie en onderdeel van het nieuwe stadhuis o.l.v. Dienst Gemeentewerken|
 |sinds 1968  |deel van stadhuis/gemeentehuis Arnhem| |sinds 1968  |deel van stadhuis/gemeentehuis Arnhem|
duivelshuis.1591007027.txt.gz · Laatst gewijzigd: 2023/10/30 09:03 (Externe bewerking)

Paginahulpmiddelen

Tenzij anders vermeld valt de inhoud van deze wiki onder de volgende licentie: CC Attribution-Share Alike 4.0 International
CC Attribution-Share Alike 4.0 International Donate Powered by PHP Valid HTML5 Valid CSS Driven by DokuWiki