Pastoorstraat 17a

Deze pagina is nog niet af

De synagoge van Arnhem is een Hoogduitse* synagoge, gebouwd in 1853 door stadsbouwmeester H.J. Heuvelink (1806-1867). Het is een bakstenen gebouw in eclectische stijl met rondboogvensters en veelhoekige steunberen, waaromheen de geprofileerde houten kroonlijst is doorgevoerd. De inwendige inrichting is grotendeels bewaard: galerijen en monumentale Arke in van het classicisme afgeleide vormen, bekroond door siervazen.

In 1852 kwam een terrein aan de Pastoorstraat beschikbaar na van het geboortehuis van de Joodse rechtsgeleerde Jonas Daniel Meijer. De eerste steen werd gelegd op 13 juli 1852. De inwijding vond plaats op 19 augustus 1853.

In 1881 werd Arnhem aangewezen als hoofdplaats van het synagogaal ressort en zetel van het Opperrabbinaat Gelderland.
Bij de Arnhemse synagoge is gekozen voor het op dat moment in de bouwkunst algemeen toegepaste eclecticisme. Gotische en classicistische elementen zijn met elkaar verweven, waardoor een opvallend gebouw is ontstaan. De Heilige Arke uit 1799 in classicistische vormen met Toscaanse hoekzuilen, een fries met trigliefen** en een fronton van de oude synagoge werd niet overgeplaatst naar de nieuwbouw maar verhuisde naar de synagoge in Elburg. Het bouwtype is te omschrijven als een zaalruimte met risalieten. Na de herstellingen na de Tweede Wereldoorlog is de synagoge heringewijd in 1950.
In het begin van deze eeuw is de synagoge geheel gerenoveerd, waarna op 8 oktober 2003 het gebouw door koningin Beatrix werd geopend.

De synagoge staat op de plek waar de beroemde joodse rechtsgeleerde Jonas Daniël Meijer was geboren. Hij speelde een grote rol in de emancipatie van de Joden in ons land.

Een synagoge wordt ook wel sjoel genoemd.
Hiermee werd oorspronkelijk de plaats van samenkomst en van onderricht, de plaats, waar godsdienst geleerd wordt, aangeduid. Het woord “sjoel” komt uit het Jiddisj en is afgeleid van het Duitse woord Schule, dat ’school’ betekent.
Tegenwoordig wordt met dat woord in het bijzonder de synagoge bedoeld.

Voorheen ook Joods badhuis en Joodse school, die verdwenen zijn, waar de “Grote Broer” voor terug kwam -1237 eerste vermelding van Joden in Arnhem; 1780 Jonas Daniël Meijer geboren in Arnhem -architect HJ Heuvelink, eerste steen 13.7.1852, ingewijd 19.8.1853 -1881 Arnhem aangewezen als hoofdplaats van het synagogaal ressort en zetel Opperrabbinaat Gelderland -na WOII vrijwel ongeschonden gebleven; desondanks ontheiligd en geruïneerd interieur -veel Joodse organisaties in Arnhem, die zorgden voor Israëlitische oude lieden, uitkeringen bij besnijdenis, steun voor arme kinderen, fondsen voor hulp aan wezen, heilige klederen voor de sjoel, verzorging der doden en wederkerige steun onder kooplieden; verder nog afdelingen van de Alliance Israëlite Universelle en Nederlandse Zionistenbond -8.10.2003 gerenoveerde synagoge door koningin Beatrix geopend -spreuk boven noordelijke gevel, Jesaja: Want mijn huis zal een bedehuis heten voor alle volken