Het Spijkerkwartier is een wijk in het voormalige Arnhemse Broek die ontwikkeld en bebouwd is na het slechten van de verdedigingswerken rondom de binnenstad van Arnhem.
De wijk bestaat uit 20 straten, die, op een tweetal uitzonderingen na (Singelstraat en Dijkstraat), haaks op elkaar staan.
Hij wordt begrensd door de Eusebius- en Velperbuitensingel, het Velperplein, de Apeldoornsestraat, de spoordijk en Boulevard Heuvelink.
De oppervlakte van de wijk bedraagt 52 ha.

Nadat Koning Willem I in 1829 toestemming had gegeven de stadsmuren van Arnhem te slechten, is in de tweede helft van de 19e eeuw begonnen met de ‘Uitleg van de stad’ olv toenmalig stadsarchitect J.H. Heuvelink sr. Het Spijkerkwartier werd als eerste verwezenlijkt en omvatte onder meer de bebouwing van de buitensingels met voorname huizen. Men wilde vooral (terugkerende) Indiëgangers, handelaren en andere notabelen binnenhalen. Kortom, rijke mensen die wat te besteden hadden en in een groene omgeving wilde wonen.

De wijk ontleent de naam aan de twee Spijkers die tot 1880 aan de Molenbeek hebben gestaan.

De wijk is een mengsel van volkswoningbouw en voorname huizen. Deze laatste zijn vrijwel alle in de periode 1830 tot 1910 gebouwd.
In het algemeen wordt de bouwstijl van de grote huizen omschreven als eclectisch of neorenaissance met duidelijke Franse en Belgische kenmerken, ‘een stukje Parijs of Brussel in Arnhem’.
De voorname huizen werden gebouwd in kleinere blokken aaneen, zijn evenwichtig opgebouwd in horizontale en verticale lijnen en rijk versierd met raam- en deurornamenten, gevelbekroningen en consoles en pilasters.

Voor de bouw van de chique villa’s waren veel arbeiders nodig. De betrokken aannemers en timmerlieden werden snel rijk en zagen, naast het gevoel van noodzaak deze mensen te huisvesten, in de bouw van woningen voor hun arbeiders vooral een mooie belegging. De eenkamerwoningen zonder sanitair bouwden ze op kleine kavels in stegen die niet meer dan 3 meter breed waren. In de rug-aan-rugwoningen viel lucht en licht alleen van de voorzijde binnen. Het zal niemand verbazen dat de slecht gebouwde huizen vrij snel na de bouw verkrotten en het buurtje De Rietebeek verpauperde.

De grandioze stadsvilla’s staan in het zuidelijke deel van de wijk nog steeds aan brede lommerijke lanen. De arbeiderswoningen in de Rietebeek hebben de jaren niet overleefd. Rond 1900 kwam er oog voor de ellende van de krotbewoners; Kerk en Sociaal Democratische Bond (later SDAP/PvdA) trokken zich hun lot aan (maar streden onderling ook om hun ‘zieltjes’ te winnen). In 1985 is uiteindelijk de sanering van het gehele wijkje voltooid en zijn de krotten vervangen door modernere volkswoningbouw met woonerfjes.

Kenmerkend voor de ontwikkeling van het Spijkerkwartier, voor de 19e en de 1e helft van de 20e eeuw in het algemeen trouwens, was het grote aantal ambachtelijke bedrijfjes waarin wonen en werken gecombineerd werd. Voor elke inwoner was er op loopafstand een bakker, slager, melkman, kruidenier, schoenmaker, kleermaker, stoffeerder etc..
Nu vind je de middenstanders met bedrijfjes vooral aan de Steenstraat en de Spijkerlaan. Turkse, Arabische en Chinese supermarkten en eethuisjes zijn hier goed vertegenwoordigd en druk bezocht.

De blokbebouwing gaf daarnaast ook grotere bedrijven ruimte in het Spijkerkwartier. Zo vond je er op de binnenterreinen van de huizenblokken: Lijstenfabriek en Rijwielfabriek ADEK (Boekhorstenstraat), Rijtuigenfabriek (Spijkerlaan), Verlichtingsfabriek (Dullertstraat), Smederij en Brandkastenfabriek Noppe (1e Spijkerdwarsstraat), Boom’s Pillenfabriek (Karel van Gelderstraat). Verder kwamen we er tegen de Eerste Arnhemse Passementfabriek (Boulevard Heuvelink) en het Verhuis- en boedelbedrijf De Gruyter (Parkstraat).
De binnenplaatsen hebben, dankzij de niet aflatende inzet van Werkgroep Spijkerkwartier (sinds 1975) een geweldige nieuwe bestemming gekregen, de tuinen!

De beroemdste bewoner van het Spijkerkwartier is ongetwijfeld Nobelprijswinnaar Hendrik Lorentz. Zijn geboortehuis ligt aan de Steenstraat.

De prostituees, verreweg de meest roemruchte bewoonsters van het Spijkerkwartier zijn er niet meer te vinden. In de periode 1963 – 2006 was het Spijkerkwartier in het hele land en tot ver in Duitsland berucht als het ‘red light district’. Op het hoogtepunt in de jaren ’80 werkten er 240 prostituees, kwamen er per etmaal 2400 klanten en daarnaast nog eens 3000 kijkers. De prostitutie criminaliseerde toen handel in vrouwen, wapens en drugs de overhand kregen. Werkgroep Spijkerkwartier speelde een belangrijke rol in de harde strijd tegen prostitutiebazen. In 2006 sloten de laatste bordelen.

Anno 2020 zijn veel gezinnen en ambachtelijke bedrijfjes uit het Spijkerkwartier vertrokken. Van de huidige ongeveer 6500 inwoners vormen meer dan 75% eenpersoonshuishoudens. Ongeveer 70% is tussen de 18 en 34 jaar.
Er wonen ongeveer 15% migranten met niet-westers achtergrond en 13% migranten met niet-westerse achtergrond.
Er wonen veel studenten, kunstenaars en zelfstandigen met een creatief beroep.