Gilde-Encyclopedie

Deze pagina is alleen-lezen. Je kan de broncode bekijken maar niet veranderen. Neem contact op met de beheerder als je denkt dat dit niet klopt.
====== Willem Diehl ======
1876-1959

{{ :willem-diehl.jpg?200|}}

===== Algemeen =====
In de jaren rondom 1900 werd in Arnhem de gemeentepolitiek, met name op het gebied van de stadsontwikkeling, beheerst door het ideaal om van Arnhem een luxueuze en pittoreske woonplaats te maken voor met name de midden- en hogere klassen van de maatschappij. Bij het realiseren van dit ideaal richtte men zich onder meer op de wijken als de Transvaalbuurt en de Burgemeesterswijk.\\
Willem Diehl is een van de architecten die in het begin van de 20e eeuw met de door hem ontworpen gebouwen invulling heeft gegeven aan dit ideaal.



Na zijn opleiding in Den Haag is hij in Antwerpen en Brussel werkzaam geweest. Zowel tijdens zijn opleiding als zijn Belgische tijd kwam hij veel in aanraking met buitenlandse stromingen als de Art Nouveau. Zo heeft hij in Antwerpen samengewerkt met Emile van Averbeke, een architect die veel Antwerpse gebouwen op zijn naam heeft staan (Diehl’s echtgenote was een zus van Van Averbeke). \\
Dit alles heeft hem en zijn stijl sterk gevormd.

Zijn eerste opdracht in Arnhem was die voor de entree van de Tentoonstelling van Toegepaste Moderne Kunst bij Musis Sacrum (in 1902). In diezelfde tijd ontwierp hij ook een kiosk annex wachtlokaal voor de paardentram naar Velp bij de Velperpoort.\\
In verband met de opdracht voor de entree vestigde Diehl zich in Arnhem. Hij kwam hier in aanraking met de Arnhemse industrieel Hendrik Kooij jr die aan de leiding stond van de Maatschappij tot exploitatie van het Landgoed Sonsbeek. Deze maatschappij maakte het Diehl mogelijk een groot deel van de bebouwing inde Transvaalbuurt te ontwerpen.

Zijn eerste ontwerpen mogen rustig “uitbundig” genoemd worden. De ontwerpen van na circa 1907 zijn veel soberder. Dit houdt zeer waarschijnlijk verband met het behoudende karakter van Arnhem en de Arnhemmers: zij wilden dat Arnhem een rustige en pittoreske woonplaats was en niet een toonbeeld van avant-gardistische architectuur. Ook was er veel kritiek op de mengelmoes aan bouwstijlen in het nieuwe deel van de stad.\\
Zo ging hij geleidelijk over tot het gebruik van de “cottage-stijl”, die hij aanpaste aan de stedelijke omgeving door de schaal van het ontwerp te vergroten, de woningen aaneengesloten in een rij of bouwblok te ontwerpen en meer inde hoogte dan in de breedte te bouwen.

Na 1915 veranderden de locaties en de aard van de opdrachten. Het waren vrijwel allemaal bedrijfspanden die in een reeds gebouwde omgeving moesten worden gebouwd. Diehl oriënteerde zich op een nieuwe vorm en paste zijn vormentaal aan. Zo zijn invloeden van Berlage in zijn ontwerpen onmiskenbaar aanwezig.

Op verschillende plaatsen in de stad wordt het beeld nog altijd sterk bepaald door de bouwwerken van Diehl. Ook is het werk van Diehl illustratief voor een periode in de recente geschiedenis van Arnhem.

===== De stijl van Diehl =====

==== Architectuurstijlen ====
Zijn werk omvat verschillende architectuurstijlen:\\
Jugendstil / Art Nouveau.
Cottage-stijl
Stijl à la Berlage

==== Enkele stijlkenmerken van het werk van Diehl ====
Zijn gebouwen worden gekenmerkt door\\
  * grote overstekende dakgoten
  * (vooral onder de dakgoten) versieringen in de vorm van cirkels, vierkantjes, wybertjes, visgraatmotief in de kleuren zwart-wit of groen-wit
  * dakkapellen op woonhuizen in zweepslagmotief
  * hoefijzermotief (in de balkons van de woonhuizen en het cassettenplafond van Luxor)
  * gebruik van nepschoorstenen en <autott plain> <content>pironnen</content> <tip> Een piron is een op een voet staand ornament op het uiteinde van de nok van een dak. Hij is vaak bolvormig, met een punt of een combinatie van beide, maar kan ook diverse andere vormen hebben. Hij is vrijwel altijd van gebakken klei, lood of zink. </tip> </autott>
  * asymmetrische voorgevel
  * hergebruik van eerdere ontwerpen

==== Gesamtkunstwerk ====
Diehl schakelde ook wel andere kunstenaars in om van zijn ontwerpen een “Gesamtkunstwerk” te maken. Zo werkten [[jacobs_van_den_hof|Gijs Jacobs van den Hof]], W.C. Brouwer, J. Gidding en de firma Eysbouts uit Asten mee aan de totstandkoming van Luxor en het Vestagebouw. 

==== Handtekening ====
Bij vele gebouwen liet hij zijn ‘handtekening’ achter in de vorm van een gevelsteen met zijn naam erop. Deze zijn nog steeds te zien (zie foto hierna). Dit vastleggen van de naam was een gewoonte die architecten vermoedelijk in de tweede helft van de 19e eeuw hadden aangenomen om het gebouw te signeren, zoals een schilder zijn schilderijen signeert. Vooral in België is het merendeel van de Art-Nouveau-gebouwen zo gesigneerd. Diehl nam deze gewoonte mee naar Arnhem.

{{ :diehl_gevelsteen.jpg?400 }}

===== De gebouwen van Diehl =====
Vast staat dat veel bouwwerken in Arnhem een ontwerp zijn van Willem Diehl. Het is echter niet duidelijk hoeveel dat er zijn. Het archief biedt daarover geen uitkomst omdat veel gegevens uit de periode van Diehl tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren zijn gegaan. Vaak worden op grond van stijlkenmerken gebouwen aan Diehl toegeschreven, overigens in veel gevallen zonder dat daaraan redelijkerwijs getwijfeld hoeft te worden.\\

We noemen er een aantal:
|Ingangspaviljoens Tentoonstelling van Toegepaste Moderne Kunst|1903|
|Kiosk Driessen|1903|
|Graf Familie Kooij|1903|
|[[belderboshuis|Het Belderboshuis, hoek Zijpendaalseweg / Cronjéstraat]] |1904-1905|
|[[Apeldoornseweg 43-57|Apeldoornseweg 43-57]]|1904-1906|
|Verschillende woonhuizen in de [[transvaalbuurt|Transvaalbuurt]] zoals\\ [[Paul Krugerstraat 1|Paul Krugerstraat 1]], [[de_la_reijstraat_9|De la Reijstraat 9]]|1906-1915|
|Cronjéstraat 2|1910|
|Cronjéstraat 4|1912|
|Velperweg 8|1910|
|[[luxor_live|Luxortheater]]|1915|
|[[spijkerlaan_43|Garage Steenstraat 58 / Spijkerlaan 43]]|1916|
|[[kerkstraat_23|Verzendhuis fa Van Oostveen, Kerkstraat 23]]|1920-1925|
|[[bakkerstraat_58-59|Bakkerstraat 58, Winkelpui]]|1920|
|Café-restaurant Royal|1925|
|[[vestagebouw|Vestagebouw]]|1930|

===== Willem Diehlprijs =====
Tweejaarlijks wordt de Willem Diehlprijs als architectuurprijs uitgereikt aan een project voor beste restauratie, renovatie of herbestemming in Arnhem; sinds 2009 wordt zowel een jury- als een publieksprijs vergeven; de prijs wordt uitgereikt door CASA, het Arnhemse Architectuurcentrum.

===== Jaartallen =====
|1876|geboren in Den Haag op 25-01-1876| 
|1888|ingeschreven bij de Burgeravondschool van de Ambachtsschool in Den Haag; hij volgde daar een tweejarige opleiding tot timmerman; bij de afsluiting van de opleiding werd een afzonderlijke eervolle vermelding gemaakt wegens gedrag, vlijt en vorderingen|
|1892-1894|studie aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag| 
|1898|werkte in Antwerpen op het bureau van Emile Thielens (architect van de Antwerpse Zoo); hij ontmoette daar de bekende architect Emile van Averbeke| 
|1900|begint samen met Emile van Averbeke een eigen bureau in Antwerpen
|1901|trouwde met de zus van zijn compagnon, Ida Louisa van Averbeke|
|1901|vertrekt naar Brussel en gaat in dienst bij architect en meubelmaker George Hobé: hij neemt daar kennis van het werk van de Italiaanse Jugendstil-architect D’Aronco|
|1902|vestigde zich op 06-12-1902 in Arnhem; ging wonen in Jacob Cremerstraat|
|1911|ging in een van zijn eigen ontwerpen wonen: De La Reijstraat 11|
|1959|overleden te Arnhem op 05-06-1959|

===== Weetjes =====

In De Gelderlander van 8.12.2017 schrijft Harry van der Ploeg in de reeks ‘Geworteld in Arnhem’ over de kleinzoon van Willem Diehl, Guido. Deze vertelt over zijn opa dat kleine Guido een keer een glas-in-loodraam met een bal stuk schoot, waarna opa heel boos werd. Hij kon heel streng en indrukwekkend zijn, aldus kleinzoon Guido. Een potentaat was hij, hetgeen paste in die tijd en gezien de positie die hij als architect in Arnhem had.

===== Literatuur / websites =====

  * Wentink, H. (1998). Willem Diehl, architect in Arnhem, Arnhemse Monumentenreeks deel 4
  * Vredenberg J. e.a.Architecten in Arnhem, Oosterbeek en Velp, Uitgeverij Matrijs 2019, o.a. blz 106 e.v.
  * De Gelderlander 8.12.2017
Gilde-Encyclopedie

Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen

Paginahulpmiddelen
