Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie | ||
rijnstraat_71 [2020/10/09 10:45] wim [Zegelstempels] |
rijnstraat_71 [2023/10/30 09:08] (huidige) |
||
---|---|---|---|
Regel 2: | Regel 2: | ||
**Rijnstraat 71**\\ | **Rijnstraat 71**\\ | ||
===== Historie ===== | ===== Historie ===== | ||
- | Het gebouw stamt uit 1354 en had oorspronkelijk de functie van munthuis met de naam “die Munte” of “Altmunte”. Het is gebouwd in opdracht van Henric Bruno die Munter.\\ | + | Het gebouw stamt uit 1354 en had oorspronkelijk de functie van munthuis met de naam “die Munte” of “Altemeynte”. Het is gebouwd in opdracht van Henric Bruno die Munter.\\ |
Rond 1380 en 1383 wordt het gekocht door Johan Wolterszoon van Arnhem (ca. 1347-1401), kanunnik en vicaris | Rond 1380 en 1383 wordt het gekocht door Johan Wolterszoon van Arnhem (ca. 1347-1401), kanunnik en vicaris | ||
Na zijn overlijden in 1401 wordt zijn testament uitgevoerd en wordt het pand flink verbouwd: op de traptoren wordt een klokkenverdieping met galmgaten geplaatst, de voorzaal wordt omgebouwd tot kapel (Sint Pieterskerk) en het beeld van Sint Petrus wordt op de topgevel geplaatst. In 1407 wordt het gasthuis, vernoemd naar Sint Peter omdat eigenaar Johan van Arnhem kanunnik is bij de Sint Pieterskerk in Utrecht, gewijd door de bisschop van Utrecht.\\ | Na zijn overlijden in 1401 wordt zijn testament uitgevoerd en wordt het pand flink verbouwd: op de traptoren wordt een klokkenverdieping met galmgaten geplaatst, de voorzaal wordt omgebouwd tot kapel (Sint Pieterskerk) en het beeld van Sint Petrus wordt op de topgevel geplaatst. In 1407 wordt het gasthuis, vernoemd naar Sint Peter omdat eigenaar Johan van Arnhem kanunnik is bij de Sint Pieterskerk in Utrecht, gewijd door de bisschop van Utrecht.\\ | ||
Regel 27: | Regel 27: | ||
Ter hoogte van de zolder heeft de topgevel in het middendeel twee vensternissen, | Ter hoogte van de zolder heeft de topgevel in het middendeel twee vensternissen, | ||
- | Ter hoogte van de verdiepingsvloer bevinden zich 3” I en Y” ankers, ter hoogte van de jukplaten 2 eenvoudige staafankers.\\ | + | Ter hoogte van de verdiepingsvloer bevinden zich 3 I- en Y-ankers, ter hoogte van de jukplaten 2 eenvoudige staafankers.\\ |
+ | Voor de voorgevel onder een luik is een ingang naar de middeleeuwse kelders onder het pand. Op het luik staat vermeld dat het pand uit 1354 stamt.\\ | ||
+ | |||
=== Zijgevels === | === Zijgevels === | ||
- | De zijgevels zijn wat hoger opgemetseld en hebben zo een zogenaamde weergang. Door deze lage bakstenen muur langs de onderrand van het dak werd de houten dakconstructie van buitenaf tegen vuur beschermd. Dat was nodig omdat stadsbranden vaak voorkwamen. Aan de rechterzijde van het gebouw is een deel van deze zogenaamde weergang zien; hij onttrekt de onderste dakrand aan het oog.\\ | + | De zijgevels zijn wat hoger opgemetseld en hebben zo een zogenaamde weergang. Door deze lage bakstenen muur langs de onderrand van het dak werd de houten dakconstructie van buitenaf tegen vuur beschermd. Dat was nodig omdat stadsbranden vaak voorkwamen. Aan de rechterzijde van het gebouw is een deel van deze zogenaamde weergang |
Op de hoogte van de weergang hebben de voor- en achtergevel een ”uitkraging” op twee door hardstenen console ondersteunde spitsbogen.\\ | Op de hoogte van de weergang hebben de voor- en achtergevel een ”uitkraging” op twee door hardstenen console ondersteunde spitsbogen.\\ | ||
Regel 40: | Regel 42: | ||
=== Gevels achterhuis === | === Gevels achterhuis === | ||
De aanbouw stamt uit begin 19e eeuw. Maar al in de 17e eeuw stond er op dezelfde plaats een aanbouw.\\ | De aanbouw stamt uit begin 19e eeuw. Maar al in de 17e eeuw stond er op dezelfde plaats een aanbouw.\\ | ||
- | De huidige gevel aan de binnenplaats is boven de boven het maaiveld uitstekende kelder opgetrokken in neo- classicistische | + | De huidige gevel aan de binnenplaats is boven de boven het maaiveld uitstekende kelder opgetrokken in neoclassicistische |
Ter hoogte van de verdiepingsvloer is een gepleisterde waterlijst aanwezig.\\ | Ter hoogte van de verdiepingsvloer is een gepleisterde waterlijst aanwezig.\\ | ||
De gevel sluit boven af met een gepleisterde Fries.\\ | De gevel sluit boven af met een gepleisterde Fries.\\ | ||
Regel 58: | Regel 60: | ||
In 1897 werd bij graafwerk aan de voormalige Rijnpoort (in de buurt van het Sint Petersgasthuis dus) een kop van een beeld opgegraven. Een kop met een bol gezicht, een korte krullende baard en dito haar. Omdat de apostel Petrus gewoonlijk daarmee werd afgebeeld is het vermoeden gerechtvaardigd dat dit het overblijfsel is van een Petrusbeeld. Gezien de afmetingen van de kop moet het oorspronkelijke beeld zo'n anderhalve meter hoog zijn geweest. Oorspronkelijk stond het wellicht voor de kapel van het genoemde gasthuis en is het gebroken en onthoofd tijdens de beeldenstorm van 1579. Het beeld werd waarschijnlijk rond 1500 gehouwen. (informatie van [[https:// | In 1897 werd bij graafwerk aan de voormalige Rijnpoort (in de buurt van het Sint Petersgasthuis dus) een kop van een beeld opgegraven. Een kop met een bol gezicht, een korte krullende baard en dito haar. Omdat de apostel Petrus gewoonlijk daarmee werd afgebeeld is het vermoeden gerechtvaardigd dat dit het overblijfsel is van een Petrusbeeld. Gezien de afmetingen van de kop moet het oorspronkelijke beeld zo'n anderhalve meter hoog zijn geweest. Oorspronkelijk stond het wellicht voor de kapel van het genoemde gasthuis en is het gebroken en onthoofd tijdens de beeldenstorm van 1579. Het beeld werd waarschijnlijk rond 1500 gehouwen. (informatie van [[https:// | ||
== Gevelsteen == | == Gevelsteen == | ||
- | De gevelsteen | + | Deze steen is de " |
- | Daarop wordt de naam genoemd van ene Haeck die rentmeester | + | Haeck was rentmeester van het Sint Catharinaegasthuis |
+ | |||
+ | Op de steen staat ook de spreuk:\\ | ||
//Wie den armen wt liefde dient//\\ | //Wie den armen wt liefde dient//\\ | ||
//Blyft na Christi belofte Gods beste vriend//\\ | //Blyft na Christi belofte Gods beste vriend//\\ | ||
- | Ook bevat de steen de attributen van H. Catharina, het rad en het zwaard (zie hierna bij de zegelstempels).\\ | + | Verder |
+ | |||
+ | De steen is bij de sloop van de panden in 1972 onbeschadigd aan de achterzijde aangetroffen en bewaard gebleven. In 1979 heeft Drie Gasthuizen deze steen gekocht.\\ | ||
== Oude man en oude vrouw == | == Oude man en oude vrouw == | ||
De beelden, voorstellende een oude man en een oude vrouw, hebben aan weerszijden boven op de stenen toegangspoort van het Sint Catharinae Gasthuis aan de Beekstraat gestaan (het gasthuis was verhuisd van de Bakkerstraat naar de gebouwen van het voormalige [[agnietenklooster|Agnietenklooster]] 'op de Beek' aan de Beekstraat, waarlangs de Sint Jansbeek stroomt). Tussen de beelden stond boven de poort het volgende opschrift in steen uitgehouwen: | De beelden, voorstellende een oude man en een oude vrouw, hebben aan weerszijden boven op de stenen toegangspoort van het Sint Catharinae Gasthuis aan de Beekstraat gestaan (het gasthuis was verhuisd van de Bakkerstraat naar de gebouwen van het voormalige [[agnietenklooster|Agnietenklooster]] 'op de Beek' aan de Beekstraat, waarlangs de Sint Jansbeek stroomt). Tussen de beelden stond boven de poort het volgende opschrift in steen uitgehouwen: | ||
Regel 69: | Regel 75: | ||
Sinloos mens en sieck soldaat\\ | Sinloos mens en sieck soldaat\\ | ||
Vindt hier ook zijn toeverlaat// | Vindt hier ook zijn toeverlaat// | ||
- | De karakteristieke stenen poort met de beelden, dat door meerdere gerenommeerde kunstenaars (o.a. J. Bosboom en J.H. Weissenbruch) is vereeuwigd, viel in 1860 met het hele complex aan de slopershamer ten offer. De beelden bleven bewaard en zijn nu eigendom van Museum Arnhem, dat ze is bruikleen heeft gegeven aan de DrieGasthuizenGroep.\\ | + | |
+ | De karakteristieke stenen poort met de beelden, dat door meerdere gerenommeerde kunstenaars (o.a. J. Bosboom en J.H. Weissenbruch) is vereeuwigd, viel in 1860 met het hele complex aan de slopershamer ten offer. De beelden bleven bewaard en zijn nu eigendom van Museum Arnhem, dat ze in bruikleen heeft gegeven aan de DrieGasthuizenGroep.\\ | ||
De maker van het beeld is Gerhard Gröninger (1582-1652), | De maker van het beeld is Gerhard Gröninger (1582-1652), | ||
Het paneel achter de beelden is beschilderd door Thomaz van Os. Van Os is ook de maker van de muurschildering De Drie Gasthuizen in de [[https:// | Het paneel achter de beelden is beschilderd door Thomaz van Os. Van Os is ook de maker van de muurschildering De Drie Gasthuizen in de [[https:// | ||
Regel 159: | Regel 167: | ||
Het gebouw heette vanouds “Die Munte” of “Altemeynte”, | Het gebouw heette vanouds “Die Munte” of “Altemeynte”, | ||
== Heerenkamer == | == Heerenkamer == | ||
- | In de laatste 50 jaar van het bestaan van het Sint Petersgasthuis was in de aanbouw van het Sint Petersgasthuis de Heerenkamer | + | In de laatste 50 jaar van het bestaan van het Sint Petersgasthuis was in de aanbouw van het Sint Petersgasthuis de Heerenkamer. Deze Heerenkamer was de vergaderkamer van het bestuur van het gasthuis.\\ |
De (oude) Heerenkamer, | De (oude) Heerenkamer, | ||
Regel 169: | Regel 177: | ||
===Kelder=== | ===Kelder=== | ||
Onder het Sint Petersgasthuis ligt een zeer grote kelder die in de middeleeuwen werd gebruikt voor de opslag van goederen.\\ | Onder het Sint Petersgasthuis ligt een zeer grote kelder die in de middeleeuwen werd gebruikt voor de opslag van goederen.\\ | ||
- | In 1524 en enige jaren daarna is deze kelder voor zes goudgeld | + | In 1524 en enige jaren daarna is deze kelder voor zes goudguldens |
- | Deze kelder is de grootste van de Historische | + | Deze kelder is de grootste van de Historische |
===Rijksmonument=== | ===Rijksmonument=== | ||
- | Dit pand is aangewezen als rijksmonument.\\ | + | Het Sint Petersgasthuis |
- | Op de site [[https:// | + | Op de site [[https:// |
===Verliefd op Arnhem=== | ===Verliefd op Arnhem=== | ||
Deze aflevering van Verliefd op Arnhem gaat over dit gebouw: \\ | Deze aflevering van Verliefd op Arnhem gaat over dit gebouw: \\ | ||
{{ : | {{ : | ||
+ | |||
+ | === Arnhem voor eeuwig === | ||
+ | In de rubriek " | ||
=====Data===== | =====Data===== | ||
|<100% 20% 80%>| | |<100% 20% 80%>| | ||
- | |1354|Bouw “die Munte / Altmeynte” Rijnstraat 71 in opdracht van Henric Bruno die Munter| | + | |1354|Bouw “die Munte / Altemeynte” Rijnstraat 71 in opdracht van Henric Bruno die Munter| |
|1380 - 1383|Aankoop door Meester Johan Wolterszoon van Arnhem, vicaris en kanunnik van Sint Pieter te Utrecht| | |1380 - 1383|Aankoop door Meester Johan Wolterszoon van Arnhem, vicaris en kanunnik van Sint Pieter te Utrecht| | ||
- | |1401|Overlijden Meester Johan Wolterwszoon van Arnhem. Uitvoering testament waarin hij het pand Rijnstraat 71, met enkele elders gelegen landerijen en erfrenten, schenkt ten behoeve van de stichting van een Gasthuis te Arnhem, ter ere van de Heilige Petrus. “Hospitael ende een geestelijck huys voor die ermen ende die siecken te ontvangen ende te vueden”.| | + | |1401|Overlijden Meester Johan Wolterwszoon van Arnhem. Uitvoering testament waarin hij het pand Rijnstraat 71, met enkele elders gelegen landerijen en erfrenten, schenkt ten behoeve van de stichting van een Gasthuis te Arnhem, ter ere van de Heilige Petrus. “Hospitael ende een geestelijck huys voor die ermen ende die siecken te ontvangen ende te vueden”| |
- | |1401-1407|Verbouwingen en reparaties t.b.v. nieuwe functie, waaronder toevoegen van de klokkenverdieping met galmgaten op de traptoren, wijziging middengedeelte voorgevel, plaatsen van het beeld van Sint Petrus op de topgevel en omvorming voorzaal tot kapel (Sint Pieterskerk). | | + | |1401-1407|Verbouwingen en reparaties t.b.v. nieuwe functie, waaronder toevoegen van de klokkenverdieping met galmgaten op de traptoren, wijziging middengedeelte voorgevel, plaatsen van het beeld van Sint Petrus op de topgevel en omvorming voorzaal tot kapel (Sint Pieterskerk)| |
|1407|Inwijding door de wijbisschop van Utrecht| | |1407|Inwijding door de wijbisschop van Utrecht| | ||
|15e eeuw|Aankoop panden Rijnstraat 70 (bestemming rentmeesterswoning) en 72 (bestemming hospitaal)| . | |15e eeuw|Aankoop panden Rijnstraat 70 (bestemming rentmeesterswoning) en 72 (bestemming hospitaal)| . | ||
- | |1527|Verhuur kelders (de kelre van sente Peter) aan Hertog Karel van Gelre voor 6 goudguldens per jaar voor het opslaan van zijn wijnvoorraad.| | + | |1527|Verhuur kelders (de kelre van sente Peter) aan Hertog Karel van Gelre voor 6 goudguldens per jaar voor het opslaan van zijn wijnvoorraad| |
- | |2e helft 16 eeuw|Buiten-gebruikstelling kapel voor het houden van RK erediensten.| | + | |2e helft 16 eeuw|Buiten-gebruikstelling kapel voor het houden van RK erediensten| |
- | |1639|Verhuur kelders voor hfl 30 per jaar.| | + | |1639|Verhuur kelders voor hfl 30 per jaar| |
- | |1672-1674|Sint Petersgasthuis gevorderd door oorlogscommissaris Becel van de Franse troepen voor opslag van goederen.| | + | |1672-1674|Sint Petersgasthuis gevorderd door oorlogscommissaris Becel van de Franse troepen voor opslag van goederen| |
- | |1693|Verhuur kerk met zolders aan een der huismeesters.| | + | |1693|Verhuur kerk met zolders aan een der huismeesters| |
- | |1798|Legering van de Troupes de France in de kerkruimte.| | + | |1798|Legering van de Troupes de France in de kerkruimte| |
- | |1818|Verbouwing grote keuken tot “Heerenkamer”, | + | |1818|Verbouwing grote keuken tot “Heerenkamer”, |
- | |1819|Pacht voor kerk en zolder hfl 45 per jaar, later verhoogd naar hfl 106.| | + | |1819|Pacht voor kerk en zolder hfl 45 per jaar, later verhoogd naar hfl 106| |
- | |1849|Verkoop van het complex Rijnstraat 70 en 71 aan A.C. Vongers.| | + | |1849|Verkoop van het complex Rijnstraat 70 en 71 aan A.C. Vongers| |
- | |2e helft 19e eeuw|Restauratie van het complex in vroeg-neogotische stijl; verkoop pand Rijnstraat 70; (her)bouw 19e eeuws achterhuis/ | + | |2e helft 19e eeuw|Restauratie van het complex in vroeg-neogotische stijl; verkoop pand Rijnstraat 70; (her)bouw 19e eeuws achterhuis/ |
|ca. 1890|Verkoop Sint Petersgasthuis door A.C. Vongers | |ca. 1890|Verkoop Sint Petersgasthuis door A.C. Vongers | ||
- | |1898|Sloop van de onderbouw van de voorgevel en aanbrengen grote spiegelruit met luifel. | | + | |1898|Sloop van de onderbouw van de voorgevel en aanbrengen grote spiegelruit met luifel| |
- | |1932|Drie Gasthuizen koopt 19 april 1932 op de veiling het Sint Petersgasthuis terug, conform met algemene stemmen besloten op vergadering d.d. 7 april 1932. Het pand wordt verhuurd aan firma de Klark tot 1978.| | + | |1932|Drie Gasthuizen koopt 19 april 1932 op de veiling het Sint Petersgasthuis terug, conform met algemene stemmen besloten op vergadering d.d. 7 april 1932. Het pand wordt verhuurd aan firma de Klark tot 1978| |
- | |1954-55|Restauratie Sint Petersgasthuis en reconstructie van onderpui en in trachiet uitgevoerde kruisvensters van de voorgevel met grote aandacht voor het middeleeuwse oorsprong van het gebouw. Verwijderen restant (onthoofde stomp) en plaatsing nieuw tufstenen Petrusbeeld vervaardigd door beeldhouwer E. Speyart van Woerden.| | + | |1954-55|Restauratie Sint Petersgasthuis en reconstructie van onderpui en in trachiet uitgevoerde kruisvensters van de voorgevel met grote aandacht voor het middeleeuwse oorsprong van het gebouw. Verwijderen restant (onthoofde stomp) en plaatsing nieuw tufstenen Petrusbeeld vervaardigd door beeldhouwer E. Speyart van Woerden| |
- | |1976|Aanleg trappenhuis in achterhuis tegen achtergevel hoofdgebouw. (Geplande wenteltrap naar de kelder werd niet uitgevoerd).| | + | |1976|Aanleg trappenhuis in achterhuis tegen achtergevel hoofdgebouw. (Geplande wenteltrap naar de kelder werd niet uitgevoerd)| |
- | |1978-1987|Verhuur pand aan kunstgalerij Albricht.| | + | |1978-1987|Verhuur pand aan kunstgalerij Albricht| |
|1987 tot 1 mei 2015|Verhuur pand aan “The Globe Outfitters”| | |1987 tot 1 mei 2015|Verhuur pand aan “The Globe Outfitters”| | ||
- | |2011|Restauratie buitenzijde en plaatsing nieuw Petrusbeeld van beeldhouwer Károly Szekeres. Oude (verweerde) Petrusbeeld staat nu in het Klantencontactcentrum op begane grond (voormalige kerkzaal).| | + | |2011|Restauratie buitenzijde en plaatsing nieuw Petrusbeeld van beeldhouwer Károly Szekeres. Oude (verweerde) Petrusbeeld staat nu in het Klantencontactcentrum op begane grond (voormalige kerkzaal)| |
- | |2014-2015|Restauratie binnenzijde en inrichting kantoorruimten.| | + | |2014-2015|Restauratie binnenzijde en inrichting kantoorruimten| |
- | |1 mei 2015|Hoofdkantoor Drie Gasthuizen Groep.| | + | |1 mei 2015|Hoofdkantoor Drie Gasthuizen Groep| |
===== Literatuur / websites ===== | ===== Literatuur / websites ===== | ||
* Ir. C.L. Temmink Groll, Het Sint-Petersgasthuis te Arnhem, Bulletin van de koninklijk Nederlandse Oudheidkundige bond, 15-09-1957, | * Ir. C.L. Temmink Groll, Het Sint-Petersgasthuis te Arnhem, Bulletin van de koninklijk Nederlandse Oudheidkundige bond, 15-09-1957, |