Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.
Beide kanten vorige revisie Vorige revisie Volgende revisie | Vorige revisie | ||
sabelspoort [2020/06/16 19:14] wim aangemaakt |
sabelspoort [2023/10/30 09:08] (huidige) |
||
---|---|---|---|
Regel 8: | Regel 8: | ||
De Sabelspoort bestond oorspronkelijk uit een buitenpoort en een binnenpoort, | De Sabelspoort bestond oorspronkelijk uit een buitenpoort en een binnenpoort, | ||
===== De historie van de Sabelspoort ===== | ===== De historie van de Sabelspoort ===== | ||
- | + | |<90% 15% 75%>| | |
- | + | |Rond 1350|Bouw van de Sabelspoort; in stadsrekeningen van 1359 wordt de Sabelspoort reeds vermeld.| | |
- | Rond 1350 Bouw van de Sabelspoort. | + | |1440|Vervanging van de twee torens. In 1447 werd op de poort een woning, versierd met 24 vergulde pinakels, gebouwd, waarmee het gebouw twee verdiepingen kreeg.| |
- | In stadsrekeningen van 1359 wordt de Sabelspoort reeds vermeld. | + | |1619|Prins Maurits besluit de Arnhemse verdedigingswerken te versterken. Het ontwerp ervoor is van de vestingbouwkundige Simon Stevin . De poort wordt een onderdeel van een rondeel, het ‘Galgenbolwerk’. Feitelijk was de poort een kleine burcht, bestaande uit een complex van een buitenpoort (voorpoort met ophaalbrug) en een binnenpoort, |
- | 1440 Vervanging van de twee torens. | + | |1642|Aan de marktzijde is onder leiding van stadsbouwmeester Adriën Verhoeff een nieuw front in barok/ |
- | In 1447 werd op de poort een woning, versierd met 24 vergulde pinakels, gebouwd, waarmee het gebouw twee verdiepingen kreeg. | + | |1808|Sloop van het rondeel en de brug, kort na 21 juli van dat jaar nadat koning Lodewijk Napoleon de vestingwerken had bezichtigd.| |
- | 1619 Prins Maurits besluit de Arnhemse verdedigingswerken te versterken. Het ontwerp ervoor is van de vestingbouwkundige Simon Stevin . De poort wordt een onderdeel van een rondeel, het ‘Galgenbolwerk’. Feitelijk was de poort een kleine burcht, bestaande uit een complex van een buitenpoort (voorpoort met ophaalbrug) en een binnenpoort, | + | |1883|Sloop van ander deel van de poort| |
- | 1642 Aan de marktzijde is onder leiding van stadsbouwmeester Adriën Verhoeff een nieuw front in barok/ | + | |2e helft 19e eeuw en 1e helft 20e eeuw|Op de door de sloop vrijgekomen grond werden woonhuizen en andere gebouwen (waaronder Hotel des Pays Bas) neergezet. De Sabelspoort was zo helemaal ingesloten door bebouwing.| |
- | 1808 Sloop van het rondeel en de brug, kort na 21 juli van dat jaar nadat koning Lodewijk Napoleon de vestingwerken had bezichtigd. | + | |1944|Bij de Slag om Arnhem is de poort gedeeltelijk beschadigd.| |
- | 1883 Sloop van ander deel van de poort | + | |1954|Restauratie van de poort. Er komt een verbinding tussen Huis der Provincie en Sabelspoort via een glazen luchtbrug.| |
- | 2de helft 19de eeuw en 1ste helft 20ste eeuw Op de door de sloop vrijgekomen grond werden woonhuizen en andere gebouwen (waaronder Hotel des Pays Bas) neergezet. | + | |2006 - 2007|Renovatie van de Sabelspoort| |
- | 1944 Bij de Slag om Arnhem is de poort gedeeltelijk beschadigd. | + | ===== Wat is er te zien? ===== |
- | 1954 Restauratie van de poort. | + | ==== Buiten |
- | Er komt een verbinding tussen Huis der Provincie en Sabelspoort via een glazen luchtbrug | + | === Torens |
- | 2006 - 2007 Renovatie van de Sabelspoort | + | De Sabelspoort bestaat uit een doorgang tussen twee ronde zware robuuste torens. De torens hebben hun middeleeuws aanzien bewaard: stevige muren met kantelen.\\ |
- | + | Na de Tweede Wereldoorlog zijn op beide torens torenspitsen aangebracht.\\ | |
- | Wat is er te zien? | + | === Poortgebouw |
- | + | De doorgang is een vierkant poortgebouw van twee verdiepingen. Dit opvallende middenstuk steekt meters uit naar de Marktzijde (noordkant).\\ | |
- | Buiten | + | |
- | Torens | + | |
- | De Sabelspoort bestaat uit een doorgang tussen twee ronde zware robuuste torens. De torens hebben hun middeleeuws aanzien bewaard: stevige muren met kantelen. | + | |
- | Na de Tweede Wereldoorlog zijn op beide torens torenspitsen aangebracht. | + | |
- | + | ||
- | Poortgebouw | + | |
- | De doorgang is een vierkant poortgebouw van twee verdiepingen. Dit opvallende middenstuk steekt meters uit naar de Marktzijde (noordkant). | + | |
Hier is de barok/ | Hier is de barok/ | ||
- | De kroonlijst wordt gedragen door twee Dorische pilasters. In het driehoekige timpaan boven de kroonlijst bevindt zich het stadswapen van Arnhem, de dubbele adelaar. | + | De kroonlijst wordt gedragen door twee Dorische pilasters. In het driehoekige timpaan boven de kroonlijst bevindt zich het stadswapen van Arnhem, de dubbele adelaar.\\ |
+ | === Het verdwenen gedeelte van de Sabelspoort === | ||
+ | Het vroegere <autott plain> < | ||
+ | Het rondeel is even hoog als de stadsmuur met ruimte om bovenop kanonnen te plaatsen.</ | ||
+ | Aan de zuidzijde van de Sabelspoort geven twee ronde verhogingen de positie van de vroegere buitenpoort weer.\\ | ||
+ | Ook is in de bestrating de plaats van het rondeel aangegeven.\\ | ||
+ | Op deze situatieschets, | ||
- | Het verdwenen gedeelte van de Sabelspoort | + | {{: |
- | Het vroegere rondeel, het Galgenbolwerk, | + | === Valhek |
- | Aan de zuidzijde van de Sabelspoort geven twee ronde verhogingen de positie van de vroegere buitenpoort weer. | + | In de poort was een valhek (herse) aangebracht, |
- | Ook is in de bestrating de plaats van het rondeel aangegeven. | + | |
- | Op deze situatieschets, | + | |
- | + | ||
- | Valhek | + | |
- | In de poort was een valhek (herse) aangebracht, | + | |
In de muren aan de zuidelijke doorgangszijde zijn nog goed de langgerekte groeven te zien waar het valhek naar beneden kwam. | In de muren aan de zuidelijke doorgangszijde zijn nog goed de langgerekte groeven te zien waar het valhek naar beneden kwam. | ||
+ | === Kunstwerk === | ||
+ | Aan de zuidzijde van de poort staat een kunstwerk van Jan van Munster uit 2002, **Energie-ring**. Het is een cirkel van 12 m doorsnede met een lichtring aan de binnenzijde. Het symboliseert kracht en energie.\\ | ||
+ | De vorm is terug te vinden in de plattegrond van de torens van de vroegere buitenpoort.\\ | ||
+ | Het kunstwerk is in opdracht van de provincie ontworpen en oorspronkelijk bedoeld om in het nieuwe gebouw van de provincie geplaatst te worden. Het was echter te groot.((Bron: | ||
+ | ==== Binnen ==== | ||
+ | === Poortkamer === | ||
+ | De herinrichting van de poortkamer is verzorgd door de Arnhemse vormgeefster Willeke Evenhuis. Zij heeft een totaalontwerp gemaakt, waarbij zij is uitgegaan robuuste en stoere elementen uit de middeleeuwen.\\ | ||
+ | Door een muurschildering van het valhek dat er ooit was, benadrukt zij de verticale lijnen en laat zij de geschiedenis herleven. Dat vindt ook plaats door accentuering van de haard met de natuurstenen omlijsting en door verlichting van de moerbalken, raamnissen en in leer gebonden Staatscourant en Staatsblad.\\ | ||
- | Kunstwerk | + | Bij haar ontwerp heeft Willeke Evenhuis diverse jonge Arnhemse ontwerpers betrokken.\\ |
- | Aan de zuidzijde | + | Designstudio ‘Interior Adventures for Real’ |
- | De vorm is terug te vinden | + | Het lichtplan is ontworpen door Hugo Hendrickx |
- | Het kunstwerk is in opdracht | + | De traditionele witte pauwenveren, |
+ | De vroegere eikenhouten boekenkasten die aan weerszijden | ||
+ | Willeke Evenhuis zelf bedacht | ||
- | Binnen | + | Naast de open haard bevindt zich een plaquette voor de in 1940 gevallenen en oud-strijders van het Gelderse 8e regiment.\\ |
- | Poortkamer | + | ===== Wat is het weten waard? |
- | De herinrichting van de poortkamer is verzorgd door de Arnhemse vormgeefster Willeke Evenhuis. Zij heeft een totaalontwerp gemaakt, waarbij zij is uitgegaan robuuste en stoere elementen uit de middeleeuwen. | + | === De Sabelspoort als gevangenis |
- | Door een muurschildering van het valhek dat er ooit was, benadrukt zij de verticale lijnen en laat zij de geschiedenis herleven. Dat vindt ook plaats door accentuering van de haard met de natuurstenen omlijsting en door verlichting van de moerbalken, raamnissen en in leer gebonden Staatscourant en Staatsblad. | + | De onder de binnenpoort gelegen ' |
- | Naast de open haard bevindt zich een plaquette voor de in 1940 gevallenen en oud-strijders van het Gelderse 8e regiment. | + | |
- | + | ||
- | Bij haar ontwerp heeft zij diverse jonge Arnhemse ontwerpers betrokken. | + | |
- | Designstudio ‘Interior Adventures for Real’ van het Arnhemse ontwerpersduo Bruno van Hooijdonk en Harry Koopman heeft de tafel en stoelen met de naam ‘Medievale Rosso’ ontworpen. Dit ontwerp is door vormgeving, materiaal en kleurgebruik een combinatie van modern en archetypisch. | + | |
- | Het lichtplan is ontworpen door Hugo Hendrickx en Rogier Sterk. Zij maakten een strak, gedeeltelijk in beton, uitgevoerde lamp voor boven de tafel. | + | |
- | De traditionele witte pauwenveren, | + | |
- | De vroegere eikenhouten boekenkasten die aan weerszijden van de poortkamer stonden, zijn door Michiel Lelivelt verbouwd tot één fraai verlichte boekenkast. | + | |
- | Willeke Evenhuis zelf bedacht het geknoopte vloerkleed, waarin de afbeelding van de natuurstenen omlijsting van de haard is verwerkt. | + | |
- | + | ||
- | Wat is het weten waard? | + | |
- | De Sabelspoort als gevangenis | + | |
- | De onder de binnenpoort gelegen ' | + | |
In de periode van Karel van Egmond, Hertog van Gelre werden vele onschuldige burgers hier opgesloten. | In de periode van Karel van Egmond, Hertog van Gelre werden vele onschuldige burgers hier opgesloten. | ||
- | + | === Geckenpoirt | |
- | Geckenpoirt | + | |
De toren heeft ook dienst gedaan als opvangplaats voor psychisch gestoorden en werd daarom in die tijd ook wel ‘geckenpoirt’ genoemd. | De toren heeft ook dienst gedaan als opvangplaats voor psychisch gestoorden en werd daarom in die tijd ook wel ‘geckenpoirt’ genoemd. | ||
- | + | === Er werd ook tol geheven | |
- | Er werd ook tol geheven | + | |
In 1454 werd ook een tolhuis, een ' | In 1454 werd ook een tolhuis, een ' | ||
+ | === En nog andere manieren waarop de Sabelspoort is gebruikt === | ||
+ | In het begin van de 20e eeuw werd de poort gebruikt als magazijn van aardewerk (aldus de Arnhemse historicus J. Salemon). Daarna gebruikte de schilder <autott plain> < | ||
+ | === De restauratie na de verwoesting in WOII === | ||
+ | In de Tweede Wereldoorlog is de bebouwing rondom de poort weggevaagd, de poort zelf was zwaar beschadigd maar toch ook redelijk overeind gebleven. In 1952-1953 is hij gerestaureerd onder leiding van de stadsarchitect ir. C.E. Alexander in samenwerking met ir. J.J.M. Vegter, de architect van het Huis der Provincie. De bouwaannemer was de firma Van Elst uit Scherpenzeel.\\ | ||
+ | Bij de restauratie is de oude luister hersteld met behulp van stenen van de verwoeste en afgebroken Catharinae Gasthuis-kerk aan de Bakkerstraat en de Bolkstoren aan de Langstraat.\\ | ||
+ | === De Provincie en de Sabelspoort === | ||
+ | Voor de restauratie van 1952-1953 heeft de provincie al een aanzienlijk deel van de kosten voor zijn rekening genomen (een ruïne naast een nieuw te bouwen Provinciehuis was immers ondenkbaar!).\\ | ||
+ | Door de luchtbrug uit 1954 werd de Sabelspoort een onderdeel van het [[huis_der_provincie|Huis der Provincie]]. De Provincie huurde de Sabelspoort.\\ | ||
- | En er waren nog meer manieren van gebruik | + | In 2005 vallen weer brokstukken van de poort naar beneden. In 2006 wordt gestart met de noodzakelijke renovatie, die in 2007 wordt afgerond. Ook nu neemt de Provncie een flink deel van de kosten op zich.\\ |
- | In het begin van de twintigste eeuw werd de poort gebruikt als magazijn van aardewerk (aldus de Arnhemse historicus J. Salemon). Daarna gebruikte de schilder Gert Stegeman de Sabelspoort tot eind 1940 als atelier en woning. | + | |
- | + | ||
- | De schilder Gert Stegeman, geboren op 28 oktober 1858 in Aalten en zoon van de hoofdonderwijzer, | + | |
- | Hij overleed op 30 november 1940 | + | |
- | Museum Arnhem heeft 21 werken van Gert Stegeman, voor het merendeel tekeningen en een aantal schilderijen, | + | |
- | + | ||
- | De restauratie na de verwoesting in WOII | + | |
- | In de Tweede Wereldoorlog is de bebouwing rondom de poort weggevaagd, de poort zelf was zwaar beschadigd maar toch ook redelijk overeind gebleven. In 1952-1953 is hij gerestaureerd onder leiding van de stadsarchitect ir. C.E. Alexander in samenwerking met ir. J.J.M. Vegter, de architect van het Huis der Provincie. De bouwaannemer was de firma Van Elst uit Scherpenzeel. | + | |
- | Bij de restauratie is de oude luister hersteld met behulp van stenen van de verwoeste en afgebroken Catharinae Gasthuis-kerk aan de Bakkerstraat en de Bolkstoren aan de Langstraat. | + | |
- | + | ||
- | De Provincie en de Sabelspoort | + | |
- | Voor de restauratie van 1952-1953 heeft de provincie al een aanzienlijk deel van de kosten voor zijn rekening genomen (een ruïne naast een nieuw te bouwen Provinciehuis was immers ondenkbaar!). | + | |
- | Door de luchtbrug uit 1954 werd de Sabelspoort een onderdeel van het Huis der Provincie. De Provincie huurde de Sabelspoort. | + | |
- | + | ||
- | In 2005 vallen weer brokstukken van de poort naar beneden. In 2006 wordt gestart met de noodzakelijke renovatie, die in 2007 wordt afgerond. Ook nu neemt de Provncie een flink deel van de kosten op zich. | + | |
- | + | ||
- | In november van dat jaar neemt de Provincie Gelderland voor het symbolische bedrag van 1 euro de Sabelspoort over van de gemeente Arnhem. | + | |
- | + | ||
- | Rijksmonument | + | |
- | De Sabelspoort is aangewezen als een Rijksmonument.\\ | + | |
- | Op de site [[https:// | + | |
- | + | ||
- | Literatuur / websites | + | |
- | -Sabelspoort, | + | In november van dat jaar neemt de Provincie Gelderland voor het symbolische bedrag van 1 euro de Sabelspoort over van de gemeente Arnhem.\\ |
- | -www.arneym.nl | + | === Verliefd op Arnhem === |
- | -Roelofs, B. (2008). Huis der Provincie. Het ‘kasteel’ op de Markt in Arnhem. Utrecht: Uitgeverij Matrijs. | + | Deze aflevering van Verliefd op Arnhem gaat over dit gebouw: \\ |
+ | {{ : | ||
+ | === Arnhem voor eeuwig === | ||
+ | In de rubriek " | ||
+ | {{ :dg_ave_20-10-19_sabelspoort.pdf |Sabelspoort heette in de volksmond Geckenpoort}} | ||
+ | === Rijksmonument === | ||
+ | De Sabelspoort is aangewezen als [[https:// | ||
+ | Op de site [[https:// | ||
+ | ===== Literatuur / websites ===== | ||
+ | * Sabelspoort, | ||
+ | | ||
+ | | ||