Gilde-Encyclopedie

Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen

Je bent hier: Startpagina » eusebiuskerk
Spoor: • asm
eusebiuskerk

Verschillen

Dit geeft de verschillen weer tussen de geselecteerde revisie en de huidige revisie van de pagina.

Link naar deze vergelijking

Beide kanten vorige revisie Vorige revisie
Volgende revisie 		Vorige revisie
eusebiuskerk [2024/12/31 16:02]
wim [Grafkelder] 		eusebiuskerk [2025/02/28 15:04] (huidige)
wim [Praalgraf van Karel van Egmond, Hertog van Gelre]
Regel 9: Regel 9:
 Sinds het voorjaar 2018 zijn glazen balkons aan oost- en westzijde van de toren aangebracht op 60 m hoogte. Sinds het voorjaar 2018 zijn glazen balkons aan oost- en westzijde van de toren aangebracht op 60 m hoogte.
  
-==== Historie ==== +===== Historie ===== 
-Bij opgravingen tijdens de restauratie in de jaren 50 van de 20e eeuw, is gebleken dat vrijwel op dezelfde plaats voorgangers van de kerk hebben gestaan. De contouren van de directe voorganger, de romaans-gotische St Maartenskerk, zijn in het plaveisel aan de zuidoostzijde van de kerk aangegeven met “kinderhoofdjes”.+In het oudste document waarin Arnhem wordt vermeld, een goederenlijst uit 893 na Christus van het klooster in Prüm, is sprake van een kerk. De exacte locatie van deze kerk is onbekend, maar vermoed wordt dat die gelegen heeft in de directe omgeving van de (latere) Sint Maartenskerk.\\ 
  
-De Eusebiuskerk is gebouwd in de periode 1452 tot 1540. De bouw strekte zich dus uit over een periode van ongeveer 90 jaren. Dit werd veroorzaakt door het feit dat regelmatig de bouw moest worden onderbroken vanwege geldgebrek. Er moest dan eerst weer voldoende geld bijeen gebedeld worden om verder te kunnen bouwen.\\ +De Sint Maartenskerk was een romaans-gotische kerk uit de 11e eeuw die gesloopt is in 1511. De contouren van deze kerk, de directe voorganger van de Eusebiuskerk, zijn in het plaveisel aan de zuidoostzijde van de huidige kerk aangegeven met “kinderhoofdjes”.\\
-Pas in 1650, een eeuw na het gereedkomen van de kerk, was er voldoende geld ingezameld om de toren van een achtkantige (renaissance-) lantaarn te voorzien.+
  
 +De Eusebiuskerk is gebouwd in de periode 1452 tot 1540. Iets ten noorden van de oude kerk, vermoedelijk om het oude gebedshuis zo lang mogelijk te laten functioneren.\\
 +De bouw strekte zich dus uit over een periode van ongeveer 90 jaren. Dit werd veroorzaakt door het feit dat regelmatig de bouw moest worden onderbroken vanwege geldgebrek. Er moest dan eerst weer voldoende geld bijeen gebedeld worden om verder te kunnen bouwen.\\
 +Pas in 1650, een eeuw na het gereedkomen van de kerk, was er voldoende geld ingezameld om de toren van een achtkantige (renaissance-) lantaarn te voorzien.\\
 In 1944 en 1945 zijn de kerk en de toren tijdens en vlak na de Slag om Arnhem grotendeels verwoest. Na de oorlog zijn zij weer herbouwd. Daarbij zijn de eerste twee geledingen van de toren in de oude stijl hersteld, maar is de bovenste geleding, de lantaarn, nieuw vormgegeven. Daarvoor was een prijsvraag uitgeschreven. Het winnende ontwerp was van de architect Th.J. Verlaan, die zijn bijdrage instuurde onder het motto: “een eigentijdse invulling van de neogotiek”.\\  In 1944 en 1945 zijn de kerk en de toren tijdens en vlak na de Slag om Arnhem grotendeels verwoest. Na de oorlog zijn zij weer herbouwd. Daarbij zijn de eerste twee geledingen van de toren in de oude stijl hersteld, maar is de bovenste geleding, de lantaarn, nieuw vormgegeven. Daarvoor was een prijsvraag uitgeschreven. Het winnende ontwerp was van de architect Th.J. Verlaan, die zijn bijdrage instuurde onder het motto: “een eigentijdse invulling van de neogotiek”.\\ 
  
Regel 97: Regel 99:
  
 Bernard Grothues is de maker van dit vers.\\ Bernard Grothues is de maker van dit vers.\\
-=== Zuidportaal====+==== Zuidportaal====
 Het zuidportaal dateert uit het 2e decennium van de 16e eeuw.\\ Het zuidportaal dateert uit het 2e decennium van de 16e eeuw.\\
 Boven de zuidingang zijn vier beelden te zien:\\ Boven de zuidingang zijn vier beelden te zien:\\
Regel 104: Regel 106:
 Aan de andere kant van het venster staat **Christoffel**. Op advies van een kluizenaar hielp hij reizigers bij het oversteken van een wild stromende rivier. Op een dag moest hij een kind de rivier over helpen, maar tijdens de oversteek werd het kind ondraaglijk zwaar. Eenmaal aan de overkant gekomen vertelde het kind hem dat hij zojuist Christus met alle zonden van de wereld had gedragen. Hij is te herkennen aan zijn wandelstok en een kind op zijn schouder. Hij is de belangrijkste patroonheilige van de reizigers en pelgrims.\\  Aan de andere kant van het venster staat **Christoffel**. Op advies van een kluizenaar hielp hij reizigers bij het oversteken van een wild stromende rivier. Op een dag moest hij een kind de rivier over helpen, maar tijdens de oversteek werd het kind ondraaglijk zwaar. Eenmaal aan de overkant gekomen vertelde het kind hem dat hij zojuist Christus met alle zonden van de wereld had gedragen. Hij is te herkennen aan zijn wandelstok en een kind op zijn schouder. Hij is de belangrijkste patroonheilige van de reizigers en pelgrims.\\ 
 Het laatste beeld, uiterst rechts, is dat van diaken **Stefanus**. Stefanus was diepgelovig en was de eerste diaken die werd aangesteld door de apostelen om de aalmoezen eerlijk te verdelen onder de weduwen. Hij stierf door steniging nadat hij de hogepriester en de hoge raad had beschuldigd van de moord op Christus. Hij is hier te herkennen aan de kledij van de diaken, genaamd de dalmatiek, in zijn rechterhand de martelaarspalm en in zijn linkerhand een steen.\\ Het laatste beeld, uiterst rechts, is dat van diaken **Stefanus**. Stefanus was diepgelovig en was de eerste diaken die werd aangesteld door de apostelen om de aalmoezen eerlijk te verdelen onder de weduwen. Hij stierf door steniging nadat hij de hogepriester en de hoge raad had beschuldigd van de moord op Christus. Hij is hier te herkennen aan de kledij van de diaken, genaamd de dalmatiek, in zijn rechterhand de martelaarspalm en in zijn linkerhand een steen.\\
-De beelden zijn kopieën van middeleeuwse zandstenen beelden (waar de originelen zich nu bevinden / of die nog bestaan is onduidelijk; mogelijk bevindt het beeld van St. Petrus zich nog in Museum Arnhem).\\+Bij deze beelden moet worden opgemerkt dat de beelden die daar oorspronkelijk stonden, na de oorlog zwaar gehavend zijn weggehaald en dat er maar één nog enigszins bewaard beeld naar het Gemeentemuseum is overgebracht (en daar niet meer te vinden is). De huidige beelden zijn - voor zover mogelijk - naar de oude gemodelleerd. Het staat echter eigenlijk wel vast dat alle oorspronkelijke beelden andere heiligen voorstelden((Zie Den Hartog en Glaudemans blz 174 e.v.)).\\
  
 ==== Torenklok==== ==== Torenklok====
Regel 141: Regel 143:
  
 ==== Gewelven ==== ==== Gewelven ====
-De ster- en netgewelven zijn het aanzien waard.+De ster- en netgewelven zijn het aanzien waard.\\ 
 +Het vieringgewelf draagt de jaartallen 1529 en 1948; het jaar van de oorspronkelijke bouw en het jaar van de restauratie.\\
 ==== Preekstoel ==== ==== Preekstoel ====
 De neobarokke preekstoel stamt uit de eerste helft van de 19e eeuw en is afkomstig uit de rooms-katholieke St.Bonifatiuskerk te Dordrecht (In 1982 in bruikleen gekregen). Zolang er in de Eusebiuskerk kerkdiensten zijn, blijft die preekstoel er. Zodra er geen diensten meer zijn, zou de preekstoel weer terug moeten naar Dordrecht (opgehaald door ‘de kerk’).\\ De neobarokke preekstoel stamt uit de eerste helft van de 19e eeuw en is afkomstig uit de rooms-katholieke St.Bonifatiuskerk te Dordrecht (In 1982 in bruikleen gekregen). Zolang er in de Eusebiuskerk kerkdiensten zijn, blijft die preekstoel er. Zodra er geen diensten meer zijn, zou de preekstoel weer terug moeten naar Dordrecht (opgehaald door ‘de kerk’).\\
Regel 149: Regel 152:
  
 De beelden zijn gemaakt door Anthony Ziesenis, broer van Barthold:\\  De beelden zijn gemaakt door Anthony Ziesenis, broer van Barthold:\\ 
-Het topbeeld stelt koning David met zijn harp voor, zittend omdat de Lutherse kerk een relatief laag plafond had en het toenmalige Lutherse kerkbestuur perse een groter orgel wilde dan dat van de nieuwe kerk (bij de meeste orgels tref je een staande David aan).\\+Het topbeeld stelt koning David met zijn harp voor, zittend omdat de Lutherse kerk een relatief laag plafond had en het toenmalige Lutherse kerkbestuur perse een groter orgel wilde dan dat van de Nieuwe Kerk (bij de meeste orgels tref je een staande David aan).\\
 Naast David staan engelen met trompet en lauwerkrans.\\ Naast David staan engelen met trompet en lauwerkrans.\\
-Verder versieren Putti, mollige kinderfiguurtjes, het orgel. Drie ervan dragen een schild met daarop de tekst:+Verder versieren Putti, mollige kinderfiguurtjes, het orgel. Drie ervan dragen een schild met daarop de tekst:\\
 //Van’t geen Jan Bouwman gaf tot Opbouw dezer Kerk, Staat ook, tot eer van God, dit sierlyk Orgelwerk//.\\  //Van’t geen Jan Bouwman gaf tot Opbouw dezer Kerk, Staat ook, tot eer van God, dit sierlyk Orgelwerk//.\\ 
 Midden op het orgel staat een opengeslagen boek met op beide zijden de tekst “Evangelie”.\\ Midden op het orgel staat een opengeslagen boek met op beide zijden de tekst “Evangelie”.\\
Regel 222: Regel 225:
 **Onlangs gerestaureerd**\\ **Onlangs gerestaureerd**\\
 Voordat de tombe op zijn oude en nieuwe plek is neergezet, is hij gerestaureerd.\\ Voordat de tombe op zijn oude en nieuwe plek is neergezet, is hij gerestaureerd.\\
-Daarbij zijn de kleurverschillen die ontstaan zijn bij de restauratie na 1633, op opvallende plekken - bijv bij de neus en de punten van de kraag - weggewerkt. En zijn fouten die in 1963 bij de opbouw in de kooromgang waren gemaakt (er waren panelen op de verkeerde plek terecht gekomen en op de ene plek waren te lange tussenstijltjes geplaatst, en op de andere plek te korte, met als gevolg dat het geheel schots en scheef in elkaar zat met grote voegen) hersteld ("de puzzel is opnieuw gelegd").\\  +Daarbij zijn fouten die in 1963 bij de opbouw in de kooromgang waren gemaakt (er waren panelen op de verkeerde plek terecht gekomen en op de ene plek waren te lange tussenstijltjes geplaatst, en op de andere plek te korte, met als gevolg dat het geheel schots en scheef in elkaar zat met grote voegen) hersteld ("de puzzel is opnieuw gelegd").\\  
-De beschadigingen zijn niet allemaal gerestaureerd. De vele krassen en letters die mensen ongetwijfeld stiekem in het praalgraf hebben gezet zijn óók onderdeel van de geschiedenis van het 500-jaar oude object, en daarom ongemoeid gelaten.\\+De beschadigingen uit het verleden zijn niet allemaal gerestaureerd. De vele krassen en letters die mensen ongetwijfeld stiekem in het praalgraf hebben gezet zijn onderdeel van de geschiedenis van het 500-jaar oude object, en daarom ongemoeid gelaten.\\ 
 +De kleurverschillen die ontstaan waren bij de restauratie na 1633, zijn bij deze restauratie flink kleiner geworden door de nieuwere delen met pigmenten te behandelen en minder doorzichtig te maken. De nieuwere delen zijn zoals dat heet 'ontstoord'. In hoeverre dat is gelukt, is o.a. van de lichtval afhankelijk. Perfectie is ook hier bewust niet nagestreefd, omdat het ook interessant is om het verhaal van beschadigingen in de loop der tijd en het daarop volgende herstel te laten zien.\\
  
 **3d-model**\\ **3d-model**\\
Regel 250: Regel 254:
  
 {{ :wapen_in_graf.png?200|}}In een ervan liggen de overblijfselen van **[[karel_van_gelre|Karel van Egmond, Hertog van Gelre]]**, in een langwerpige kistje de botten en in een vierkant kistje het hart.\\ {{ :wapen_in_graf.png?200|}}In een ervan liggen de overblijfselen van **[[karel_van_gelre|Karel van Egmond, Hertog van Gelre]]**, in een langwerpige kistje de botten en in een vierkant kistje het hart.\\
-Daar ligt ook een loden koker met een oorkonde die opgesteld is bij de terugplaatsing van die lichamelijke resten in de kelder in 1963 en ondertekend door burgemeester Matser en C.D. Wolters, president-kerkvoogd van de Nederlandse Hervormde Gemeente te Arnhem (zie hierna).\\+Daar ligt ook een loden koker met een oorkonde die in 1963 bij de terugplaatsing van die lichamelijke resten in de kelder (zie hierna) is opgesteld en ondertekend door burgemeester Matser en C.D. Wolters, president-kerkvoogd van de Nederlandse Hervormde Gemeente te Arnhem.\\
 De kelder is voorzien van het wapen van Gelre met de Gelderse en Gulikse leeuw.\\ De kelder is voorzien van het wapen van Gelre met de Gelderse en Gulikse leeuw.\\
  
Regel 258: Regel 262:
 Daarvoor moest men eerst op zoek naar de ingang van die grafkelder. Die bleek voor de tombe te liggen. Men vond toen (in 1805)  ook de loden kist met de __stoffelijke resten__. Toen men bij de verplaatsing van de tombe in 1911 opnieuw de grafkelder inging, bleken de loden grafkist verdwenen (gestolen) en schedel en beenderresten door het graf verspreid te liggen. Die werden toen in een nieuwe loden kist gelegd.\\ Daarvoor moest men eerst op zoek naar de ingang van die grafkelder. Die bleek voor de tombe te liggen. Men vond toen (in 1805)  ook de loden kist met de __stoffelijke resten__. Toen men bij de verplaatsing van de tombe in 1911 opnieuw de grafkelder inging, bleken de loden grafkist verdwenen (gestolen) en schedel en beenderresten door het graf verspreid te liggen. Die werden toen in een nieuwe loden kist gelegd.\\
  
-Gedurende de oorlog zijn de loden kist met de beenderen en de schedel en de kleinere kist met het hart elders in veiligheid gebracht en rustten na het einde van de strijd in een gemeentelijke kluis. In 1963, toen de wederopbouw van de Eusebiuskerk - op de toren na - gereed was, zijn deze weer herbegraven in de grafkelder. Vanaf toen is de grafkamer te bezichtigen.\\+Gedurende de oorlog zijn de loden kist met de beenderen en de schedel en de kleinere kist met het hart elders in veiligheid gebracht; na het einde van de strijd rustten zij in een gemeentelijke kluis. In 1963, toen de wederopbouw van de Eusebiuskerk - op de toren na - gereed was, zijn deze weer herbegraven in de grafkelder. Vanaf toen is de grafkamer te bezichtigen.\\
  
 {{:gedenkbord_nassaus.png?200 |}}Naast de grafkelder van de hertog bevindt zich een grafkelder waarvan aangenomen wordt dat daarin de skeletten van **drie neven van Willem van Oranje** worden bewaard.\\  {{:gedenkbord_nassaus.png?200 |}}Naast de grafkelder van de hertog bevindt zich een grafkelder waarvan aangenomen wordt dat daarin de skeletten van **drie neven van Willem van Oranje** worden bewaard.\\ 
Regel 275: Regel 279:
 De klok is in 1539 gegoten door de Arnhemse klok-en geschutsgieter, Willem Tolhuys; op het randschrift is dit te lezen.\\ De klok is in 1539 gegoten door de Arnhemse klok-en geschutsgieter, Willem Tolhuys; op het randschrift is dit te lezen.\\
 Hij is versierd met prachtige friezen in renaissancestijl en voorstellingen in reliëf van onder meer "Christus als <autott plain> <content>Salvator Mundi</content> <tip>Wikipedia: Salvator Mundi (Redder van de wereld) is een motief uit het christendom. Het komt voort uit de christelijke leer, waarbij Christus door zijn kruisdood de wereld zou hebben gered (van de erfzonde). In de kunst wordt dit motief vaak vertolkt bijv door Christus af te beelden met in zijn linkerhand een bol die voorzien is van een kruis, en zijn rechterhand zegenend opgeheven.</tip> </autott>", geflankeerd door Petrus en Paulus, "Maria met Kind" in een stralenkrans en "Christus aan het kruis" omgeven door wijnranken in de vorm van een apostelboom.\\ Hij is versierd met prachtige friezen in renaissancestijl en voorstellingen in reliëf van onder meer "Christus als <autott plain> <content>Salvator Mundi</content> <tip>Wikipedia: Salvator Mundi (Redder van de wereld) is een motief uit het christendom. Het komt voort uit de christelijke leer, waarbij Christus door zijn kruisdood de wereld zou hebben gered (van de erfzonde). In de kunst wordt dit motief vaak vertolkt bijv door Christus af te beelden met in zijn linkerhand een bol die voorzien is van een kruis, en zijn rechterhand zegenend opgeheven.</tip> </autott>", geflankeerd door Petrus en Paulus, "Maria met Kind" in een stralenkrans en "Christus aan het kruis" omgeven door wijnranken in de vorm van een apostelboom.\\
-De Salvatorklok is een postume schenking van hertog Karel van Gelre. In 1538, het jaar van zijn overlijden, gaf hij opdracht aan .\\+De Salvatorklok is een postume schenking van hertog Karel van Gelre. In 1538, het jaar van zijn overlijden, gaf hij opdracht om de klok te gieten.\\
 Tijdens  de beeldenstorm bleef de Salvatorklok (met de andere klokken) ondanks de roomse voorstellingen gespaard dankzij het feit dat zij van praktisch nut waren en bovenal onzichtbaar in de Grote Toren hingen.\\  Tijdens  de beeldenstorm bleef de Salvatorklok (met de andere klokken) ondanks de roomse voorstellingen gespaard dankzij het feit dat zij van praktisch nut waren en bovenal onzichtbaar in de Grote Toren hingen.\\ 
 ==== Gebrandschilderde ramen ==== ==== Gebrandschilderde ramen ====
Regel 283: Regel 287:
 Dit raam is gemaakt door de Arnhemse 'stadsglazenier' Joop Janssen. Hij maakte het voor de Kleine Eusebius, als vervanging van de in WOII vernietigde Apostelramen.\\ Dit raam is gemaakt door de Arnhemse 'stadsglazenier' Joop Janssen. Hij maakte het voor de Kleine Eusebius, als vervanging van de in WOII vernietigde Apostelramen.\\
 Toen die kerk in 1985 buiten gebruik werd gesteld en in 1990 gesloopt, werd het dankzij de Stichting tot Behoud Ramen Kleine Eusebius (een particulier initiatief) gered. Na restauratie door Bas Beckers werd het in september 1994 geplaatst in de Annakapel van de Eusebiuskerk.\\ Toen die kerk in 1985 buiten gebruik werd gesteld en in 1990 gesloopt, werd het dankzij de Stichting tot Behoud Ramen Kleine Eusebius (een particulier initiatief) gered. Na restauratie door Bas Beckers werd het in september 1994 geplaatst in de Annakapel van de Eusebiuskerk.\\
-==== Vieringgewelf ==== +
-Het vieringgewelf draagt de jaartallen 1529 en 1948; het jaar van de oorspronkelijke bouw en van de restauratie.+
 ==== Klokken en Carillon ==== ==== Klokken en Carillon ====
 In de toren hangt op 37 m hoogte het zevengelui, bestaande uit klokken, die in 36 tooncombinaties kunnen klinken.\\  In de toren hangt op 37 m hoogte het zevengelui, bestaande uit klokken, die in 36 tooncombinaties kunnen klinken.\\ 
eusebiuskerk.1735657344.txt.gz · Laatst gewijzigd: 2024/12/31 16:02 door wim

Paginahulpmiddelen

Tenzij anders vermeld valt de inhoud van deze wiki onder de volgende licentie: CC Attribution-Share Alike 4.0 International
CC Attribution-Share Alike 4.0 International Donate Powered by PHP Valid HTML5 Valid CSS Driven by DokuWiki