Gilde-Encyclopedie

Deze pagina is alleen-lezen. Je kan de broncode bekijken maar niet veranderen. Neem contact op met de beheerder als je denkt dat dit niet klopt.
====== Hendrik Antoon Lorentz  ======
**1853-1928**

Hendrik Antoon Lorentz (Arnhem, 18 juli 1853 - Haarlem, 4 februari 1928) was een van Nederlands grootste natuurkundigen.

Lorentz – roepnaam Hentje– kwam uit een familie van bemiddelde tuinders in Arnhem. Zijn vader was Gerrit Frederik Lorentz (1822-1893) en zijn moeder Geertruida van Ginkel (1826-1861).\\
Hij heeft in Arnhem de HBS doorlopen (in de HBS die vroeger aan het Willemsplein stond, op de plaats waar nu de [[Aku-fontein|AKU-fontein is]]), heeft aan de Rijksuniversiteit Leiden gestudeerd en is daar gepromoveerd en hoogleraar geweest.

Hendrik Antoon Lorentz stond in hoog aanzien bij natuurkundigen, wereldwijd. Hij was de nestor van de natuurkundigen in zijn tijd. Hij was voorzitter van internationale commissies en congressen, maar kon natuurkundige onderwerpen ook voor een breed publiek eenvoudig en begrijpelijk uiteenzetten.\\ 
Hij was internationaal actief en werkte samen met o.a. Marie Curie, Albert Einstein, Max Planck, Ernest Rutherford.
Hij was bevriend met Albert Einstein, die in hem een voorbeeld en vaderfiguur zag.\\
Verschillende natuurkundige begrippen zijn naar hem vernoemd.

In 1902 was hij, samen met Pieter Zeeman, winnaar van de Nobelprijs voor Natuurkunde.

===== Wat is er te zien? =====
=== Geboortehuis ===
Aan de Steenstraat 48 staat het geboortehuis van Lorentz.\\
Een plaquette die daaraan herinnert, is bevestigd aan het huidig winkelpand.\\
Een aflevering van de reeks {{ :dg_hba_2018-02-23_lorentz_steenstraat_48.pdf |"Geworteld in Arnhem"}} van De Gelderlander is gewijd aan het geboortehuis van Lorentz.
=== Lorentzmonument ===
In Park Sonsbeek staat het Lorentzmonument naar een ontwerp van de beeldhouwer Ludwig Oswald Wenckebach. Het is uitgevoerd in een mengvorm van stijlkenmerken uit de periode van de Nieuwe Zakelijkheid en Art Deco.\\ 
Het Lorentzmonument is op 9 september 1931 door prinses Juliana onthuld.
=== “Mijn vader kweekt bloemkolen” ===
De vader van Lorentz had een tuindersbedrijf aan de Velpersteenstraat, nu Steenstraat. Daar was een concentratie van tuindersbedrijven (de straatnaam Tuinstraat, een zijstraat van de Steenstraat herinnert daar nog aan). Vooral zijn bloemkolen waren vermaard.\\
Hij had een tuin in de omgeving van waar nu de straat Het Nieuwe Land is. Daar tegen de zijgevel van nr 8 herinnert een kunstwerk van Marcel Alberts met de tekst “Mijn  vader kweekt bloemkolen” daaraan.\\
In het kunstwerk heeft Alberts bij elkaar gebracht dat Lorentz een groot wetenschapper was én afstamt van een tuinder. Het is een wetenschappelijk ogende bloemkool. Het verhaal erachter is dat een bloemkool bestaat uit delen die, als ze verwijderd worden en vergeleken met de oorspronkelijke bloemkool, daar erg op lijken alleen wat kleiner zijn. Deze ‘kleinere’ bloemkolen bestaan wederom uit delen die vergeleken kunnen worden met de gehele bloemkool alleen nog kleiner zijn. Dit fenomeen, waarbij een figuur dus is opgebouwd uit onderdelen met dezelfde vorm, is ook een belangrijke figuur in de wiskunde (fractal en Mandelbrotverzameling).
=== Lorentzkracht ===
Op de zijgevel van een pand aan de Lombardstraat heeft Marcel Alberts de formule van de Lorentzkracht geschilderd.
De lorentzkracht is de kracht die op een lading wordt uitgeoefend door een elektromagnetisch veld. De elektrische kracht kan een geladen deeltje versnellen (en dus ook vertragen). De magnetische kracht kan alleen de richting van de beweging van het geladen deeltje veranderen, niet de grootte.
===== Wat is het weten waard? =====
=== Lorentz Lyceum ===
Het Lorentz Lyceum heeft de naam van zijn oud-leerling en docent vlak na de tweede wereldoorlog gekregen.\\
De school opende zijn deuren op 17 september 1866 als een HBS.\\

De school was oorspronkelijk gevestigd aan het Willemsplein,\\
en is daarna een aantal keren verhuisd binnen Arnhem,\\
- in 1904 van het Willemsplein, waar Lorentz op school zat, naar de Schoolstraat 35\\
- in 1980-81 van Arnhem Noord naar de Groningensingel in Arnhem Zuid\\
- en in 2020-21 naar een nieuwbouwlocatie, direct naast NS Station Arnhem Zuid.\\

=== Grootste Arnhemmer aller tijden ===
Op 10 november 2017 is Hendrik Antoon Lorentz door de bezoekers van de Historische Herberg gekozen tot Grootste Arnhemmer aller tijden.
=== Zijn begrafenis ===
Zijn grote, wereldwijde faam werd nog eens onderstreept bij zijn begrafenis op begraafplaats Kleverlaan in Haarlem. Er waren meer dan 100.000 mensen op de been en tal van collega-wetenschappers en hoogwaardigheidsbekleders waren er bij. Er werden zelfs extra treinen ingezet om alle deelnemers aan de begrafenis ter plekke te krijgen. En op de dag van zijn begrafenis werden om klokslag 12 uur bij wijze van eerbetoon de telegraaf- en telefoondiensten in Nederland drie minuten stilgelegd.
===== Data =====
|1853|geboren in Arnhem op 18 juli als zoon van bemiddelde tuinders| 
|1866|ging na de lagere school naar de Franse school, als een overbrugging tussen lagere school en HBS; als 13-jarige mocht hij naar 3e klas van de HBS; hij had veel parate kennis en haalde hoge cijfers, niet alleen voor exacte vakken, maar ook voor vreemde talen; sprak later vloeiend Engels, Frans, Duits|
|1870|ging na een staatsexamen Latijn en Grieks wis-, natuur- en sterrenkunde studeren aan Rijksuniversiteit Leiden|
|1873|behaalde vlak voor zijn 20e verjaardag zijn doctoraalexamen wis- en natuurkunde en astronomie|
|1875|promoveerde op 11 december summa cum laude tot doctor in de wis- en natuurkunde op het proefschrift ‘Over de theorie der terugkaatsing en breking van het licht’|
|1875-1878|gaf wiskunde aan de avondschool in Arnhem|
|1878| benoemd tot hoogleraar theoretische natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Leiden; hij hield op 25 januari 1878 zijn inaugurele rede ‘De moleculaire theorieën in de natuurkunde’|
|1881|trouwde met Aletta Catharina Kaiser (1858-1931), dochter van sterrenkundige Frederik Kaiser en dochter van Johann Wilhelm Kaiser; het echtpaar Lorentz-Kaiser kreeg twee dochters en een zoon|
|1902|won met Pieter Zeeman Nobelprijs voor Natuurkunde voor onderzoek naar de invloed van magnetisme op spectraallijnen: het Zeemaneffect| 
|1906-1920|gaf gastcolleges aan de Columbia University te New York en andere Amerikaanse universiteiten|
|1918-1926|was voorzitter van de  staatscommissie Zuiderzee om een plan uit te werken voor realisatie van de Afsluitdijk; dit plan werd tussen 1927 en 1932 uitgevoerd|
|1921|ging met emeritaat als gewoon hoogleraar en werd conservator/curator van het Fysisch Kabinet bij Teylers Museum in Haarlem|
|1921-1926|was voorzitter van de Onderwijsraad, afdeling hoger onderwijs en drukte zijn stempel op de verdeling van de leerstoelen en het nieuwe Academisch Statuut|
|1928|overleden op 4 februari in Haarlem aan een belroosinfectie|

===== Literatuur / Websites =====
  * [[https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz|Wikipedia]]
Gilde-Encyclopedie

Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen

Paginahulpmiddelen
