Gilde-Encyclopedie

Deze pagina is alleen-lezen. Je kan de broncode bekijken maar niet veranderen. Neem contact op met de beheerder als je denkt dat dit niet klopt.
====== Amsterdamse school ======


===== Algemeen =====

De Amsterdamse school is een stijl in de bouwkunst in de periode 1910 – 1940. 

De Amsterdamse School gebruikte veel verticale accenten in de gevelindeling.\\ 
Men gebruikte "eerlijke" materialen, zoals baksteen en hout. Beton en staal wordt wel toegepast maar komt bij de Amsterdamse School niet in het zicht omdat men die niet vond passen bij het handwerk dat men in het gebouw tot uitdrukking wilde brengen.\\ 
De bouwwijze was expressie (Expressionisme) en bevat veel siermetselwerk van handvormstenen. Ook wordt de stijl gekenmerkt door grillige kozijnvormen in zwaar hout, vaak laddervensters met meerdere horizontale roeden, ramen in glas-in-lood en accenten bij deuren, portieken en doorgangen. Alles wordt wat plastischer; men bouwde golvende gevels.\\
Men paste veel materialen onconventioneel toe, zoals dakpannen als muurbekleding. De daken zijn veelal steil en soms met torentjes versierd.\\
De horizontale lijn is één van de meest karakteristieke eigenschappen van de Amsterdamse School, vaak met verticale accenten waardoor de Amsterdamse School wat weg heeft van de Art Deco. Door nieuwe, juist niet zichtbare constructies van gewapend beton of staal was het nu mogelijk een raam in een bakstenen muur breder te maken dan de hoogte.\\ 
Architecten van de Amsterdamse School beschouwden het gebouw als een Gesamtkunstwerk: in deze stijl zijn ook meubels, lampen e.d. gefabriceerd. De hoofdgedachte was dat een plezierige woonomgeving (en werkomgeving) positief was voor het algehele welzijn van de arbeiders; de woningbouwverenigingen omarmden dit niet-uitgesproken ideaal door veel opdrachten te verstrekken.\\
Vanaf 1925 is het een meer zakelijk expressionisme geworden.\\
===== Kenmerken van de Amsterdamse Schoolstijl =====
**Ontwerp in het algemeen**\\
  - Als een architectonisch geheel ontworpen met de omgeving\\
  - Een expressieve en plastische vormgeving\\
  - De hoofdopzet is symmetrisch\\
  - Maar de detaillering is asymmetrisch\\
  - Rijke schaduwwerking door de open voegen in het metselwerk en de verspringingen in de gevelwanden.\\ 
**De hoeken**\\
  - Op de hoeken is meestal de traditionele rechte lijn van de twee elkaar snijdende gevelvlakken doorbroken. De “hoek-oplossing” is belangrijk in de bepaling of een gebouw tot de Amsterdamse School moet worden gerekend of niet.\\
  -  De hoeken zijn vaak hoger dan de middengedeelten  van de gevels; soms zelfs torenachtige partijen. Ook het einde van een bouwcomplex in een langere rij gevels, wordt vaak op die manier geaccentueerd.\\
  - Er wordt gebruik gemaakt van concave en convexe vormen. Met name op de hoeken zijn die toegepast. \\
**De straatwand, talrijke in- en uitspringende delen.**\\
  - Erkers en balkons.\\
  - Ramen en balkons zijn vaak decoratief in de gevel geplaatst. Het verwijt wordt wel gemaakt dat dat meer de compositie ten goede komt en mogelijk minder het woongenot.\\
  - Duidelijke accenten bij de trappenhuizen.\\
  - Inspringende, geaccentueerde portieken.\\
  - Een golvende daklijn.\\
  - Bij platte daken wordt de daklijn vaak geaccentueerd.\\
  - Ver naar beneden doorlopende afdaken.\\
  - Pannendaken zijn vaak zó steil dat zij een verlengstuk van de gevel vormen. Een bekleding van het hoogste deel van de gevel met pannen komt ook voor.\\
**Ingangspartijen**\\
  - In een portiek zijn deuren vaak niet in hetzelfde vlak geplaatst, maar vormen zij samen (en met het gevelvlak) een stompe hoek.\\
  - Aan de vormgeving van de deuren is bijzondere aandacht besteed.\\
**Ramen**\\
  - Ramen hebben vele, vooral horizontale onderverdelingen. De maten van de afzonderlijke ruitjes zijn door deze “roedeverdeling” in horizontale richting (aanzienlijk) groter dan in verticale richting. Bij “opknapbeurten” en renovaties zijn de oorspronkelijke ramen nogal eens vervangen door grote ramen zonder roedeverdeling. “Makkelijker schoon te houden” is vaak het motief.\\
  - Ramen hebben vaak de vorm van een trapezium, schild of parabool.\\
  - Vaak wordt glas in lood toegepast.\\
**Bouwsculptuur**\\
  - Overvloedig aanwezig, vooral bij gebouwen uit de periode voor 1925.\\
  - Mozaïeken.\\
  - Smeedijzer.\\
  - Bouwaardewerk in de vorm van keramiek of tegeltableaus.\\
  - Houtwerk.\\
  - Beeldhouwwerk.\\
**Constructie**\\
  - Als gewapend beton voor de constructie is gebruikt, dan wordt dat door een bekleding van bakstenen aan het oog onttrokken.\\
  - Bij gebruik van gewapend beton ligt vaak een accent op de horizontale lijnen.\\
  - De toepassing van baksteen is decoratief en kenmerkt zich door:\\
    * meerdere kleuren baksteen.\\
    * baksteen met verschillende vorm en textuur.\\
    * afwisseling in de metselverbanden; decoratieve sierverbanden komen veel voor.\\
    * het metselwerk toont meestal diepe voegen; de stoot-voegen zijn echter vaak vol gevoegd, waardoor een horizontaal accent ontstaat.\\
    * in delen van het metselwerk zijn de stenen niet recht op elkaar geplaatst, maar iets ten opzichte van elkaar verschoven; daardoor ontstaat een reliëf in de gevelwand.\\
    * vlakke geveldelen worden afgewisseld met in- en uit-springende geveldelen.\\
**Bouwjaar**\\
    * Tussen 1915 en 1930 de meest markante stijlkenmerken. Nadien soberder tot zeer sober. Door sommigen wordt 1923 (de dood van Michel de Klerk) als eindjaar beschouwd.\\
    * Na 1930 worden ook bruggen eenvoudiger; zelfs zonder de hoofdkenmerken, beeldhouwwerk, smeedwerk en metselwerk.\\
**Overige kenmerken**\\
    * Interieurs en meubels waren vaak onderdeel van het ontwerp. Keukens en kasten met hetzelfde type houtwerk als bijvoorbeeld de raamkozijnen.\\
    * Huisnummers en andere opschriften.\\
    * Speciaal vormgegeven bloembakken aan de gevel.\\
=====Gebouwen in Arnhem die in Amsterdamse stijl zijn gebouwd=====

**Arke Noachstraat 7**\\
[[oranje_koffiehuis|het Oranje Koffiehuis]]\\

**Bonte Wetering 89**\\
MFC De Wetering\\

**Bronbeeklaan 85**\\
De Witte School\\
Architect: Hendrik Barend van Broekhuizen\\

**[[eiland_6|Eiland 6]]**\\
Nieuwe Arnhemsche Courant //(voorheen)//\\
Architect: Ingenieurs- en Architectenbureau Schaap\\

**Geitenkamp 14**\\
Architect: Jan Gratama\\

**Hommelseweg 294**\\
Café Petersberg

**Jansstraat 10**\\

**[[Kerkstraat 23|Kerkstraat 23]]**\\

**[[ketelstraat_21-23|Ketelstraat 21-23]]**\\
Architect: Ingenieurs- en Architectenbureau Schaap\\

**Potgieterstraat 38a**\\
Transformatorhuisje\\

**[[transformatie|Van Oldenbarneveldtstraat 92]]**\\
Het voormalige P.G.E.M complex ’t Arnhemse Broek\\

**Velperbuitensingel 4**\\

**Velperplein**\\
Telegraaf en Telefoongebouw //(gesloopt)//\\
Architect: Joop Crouwel\\

**Velperweg 39**\\
Middelbare school\\

**[[vijverlaan_30|Vijverlaan 30]]**\\
Creutzbergschool (v.m.)\\
Architect: Hendrik Barend van Broekhuizen\\


=====Literatuur / websites=====

  * De Amsterdamse School, A. Pronkhorst en S. van Ginniken, 2003, Uitgeverij Atrium\\
  * [[https://amsterdamse-school.nl/|Amsterdamse school.nl]]
Gilde-Encyclopedie

Gebruikershulpmiddelen

Site-hulpmiddelen

Paginahulpmiddelen
